Şəfiqə Qaspıralı: Redaktələr arasındakı fərq

'''Şəfiqə Qasprinskaya''', Şəfiqə Qaspıralı ({{lang-crh|Şefiqa Gasprinskaya, Şefiqa Gaspıralı}}, ( 14 oktyabr 1886-cı il, [[Bağçasaray]], [[Rusiya imperiyası]] — [[31 avqust]] [[1975-ci il]], [[İstanbul]], [[Türkiyə]]) — XX əsrin əvvəllərində [[Krım]]da fəaliyyət göstərən [[krım tatarları]]nın «"Krım müsəlman qadınlarının icraiyyə komitəsi»"nin lideri («Каdınlar"Кadınlar günü»"). Məşhur Krım tatar ictimai xadimi [[İsmayıl Qaspıralı]]nın qızı, [[Azərbaycan]] ictimai siyasi xadimi [[Nəsib bəy Yusifbəyli]]nin həyat yoldaşıdır.

[[14 oktyabr]] [[1886-cı il]]dəildə [[Bağçasaray]]da məşhur türk ziyalısı [[İsmayıl bəy Qaspıralı]]nın ailəsində anadan olur. Şəfiqə xanım mətbuata [[1903-cü il]]dəildə atasının rəhbəri olduğu “Tərcüman”"Tərcüman" qəzeti vasitəsilə gəlir.

Sonralar [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]]nin baş naziri olmuş [[Nəsib bəy Yusifbəyli]] ilə Şəfiqə xanım [[1902-ci il]]dəildə [[Bağçasaray]]da tanış olublar.

Həmin dönəmdə [[İmperator Novorosiyski Universiteti]]ndə təhsil alan tələbələr Krımda olarkən Qaspıralının ziyarətinə gəlirlər.

Hüquq təhsil alan Nəsib bəy bu tanışlıqdan sonra Şəfiqə xanımla məktublaşmağa başlayır, daha sonra isə “Tərcüman”"Tərcüman" qəzetinin iyirmi illik yubileyinə dəvət edilir.

[[1906-cı il]]dəildə Nəsib bəylə Şəfiqə xanım ailə həyatı qururlar.

[[1912-ci il]]ədəkilədək Nəsib bəyin təhsili ilə əlaqədar Krımda qalırlar, bu müddətdə onların iki övladı dünyaya gəlir.

[[1906-cı il]]dəildə imperiyada yaşayan türklərin ilk qadın jurnalı olan “Qadın"Qadın dünyası”dünyası" (“Aləmi"Aləmi-nisvan”nisvan") dərgisini nəşr etdirir.

Bu dövrdən etibarən artıq “Tərcüman”"Tərcüman" təkcə Qaspıralının deyil, Şəfiqə xanım və Nəsib bəyin də dəstəyi ilə çap olunur, sol düşüncəli Nəsib bəy Qaspıralı ilə fikir mübadiləsindən sonra millətçi görüşə sahiblənir.

Ancaq Nəsib bəyin həmin dövrdə şəriət olaraq normal, lakin azadlıq carçısı bir xanımın düşüncəsi baxımından bağışlanmaz olan səhvi ailənin dağılmasına səbəb olur.

Şəfiqə xanım Krıma qayıdır, [[1914-cü il]]dəildə Qaspıralının dəfn mərasimində Nəsib bəylə görüşür, lakin onu yenə də bağışlamır, Yusifbəyli soyadından imtina edir.

Bu məktubların mətni, həmçinin ümumiyyətlə Şəfiqə xanımla Nəsib bəyin gənclik illərindən məktublaşmaları haqqında maraqlı məlumatlar tədqiqatçı Vilayət Quliyevin “Baş"Baş nazirin xanımı" adlı geniş məqaləsində mövcuddur.

[[1917-ci il]]inilin aprelində o, Kazan şəhərində keçirilən Rusiya müsəlman-türk qadınları konqresinə nümayəndə seçilir.

1917-ci il mayın 1-111–11-nə qədər [[Moskva]]da Rusiya müsəlmanlarının I konqresində [[Krım]]ı təmsil edir.

1917-ci ilin aprelindən Şəfiqə xanımın rəhbərliyi ilə Krımda “Qadın"Qadın komitələri”komitələri" yaradılır.

1917-ci ilin dekabrında o, Gözləvdən Tatar Milli Qurultayına, 1918-19191918–1919-cu illərdə isə iki dəfə Krım Millət Məclisinə üzv seçilir.

Fəqət Krım türklərinin bu fəaliyyəti çar Rusiyasının qəzəbinə düçar olur, [[1918-ci il]] fevralın 23-də “Tərcüman”"Tərcüman" qəzeti qapadılır, mətbəə isə müsadirə edilir.

[[1919-cu il]]dəildə Şəfiqə xanım övladları ilə birgə Azərbaycana qayıdır.

Lakin Azərbaycan Demokratik Cumhuriyyəti devrilir, [[Nəsib bəy Yusifbəyli|Nəsib bəy]] müəmmalı [[31 may]] [[1920-ci il]]dəildə şəkildə öldürülür.

[[1930-cu il]]dəildə Türkiyədə Krım Qadınlar Cəmiyyətini təsis edir.

İllər boyu topladığı zəngin arxivini tədqiqatçı [[Necip Hablemitoğlu|Nəcib Həbləmitoğlu]]<nowiki/>na bağışlayır. Sonuncu isə “Şəfiqə"Şəfiqə Qaspıralı və Rusiyada türk qadın hərəkatı (1893-19201893–1920)”" adlı Azərbaycan tarixi üçün də mühüm olan bir kitab dərc etdirir.

[[1975-ci il]]inilin [[avqust]]undaavqustunda Şəfiqə xanım [[Türkiyə]]də vəfat edir<ref>{{Cite web |title=Arxivlənmiş surət |url=http://kultura.az/articles.php?item_id=20120711125026812&sec_id=56 |access-date=2015-02-02 |archive-date=2015-03-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150319041019/http://kultura.az/articles.php?item_id=20120711125026812&sec_id=56 |url-status=dead }}</ref>.

* Ганкевич В. Ю. ''Роль И. Гаспринского и его семьи в развитии народного образования среди крымско-татарских женщин на рубеже XIX—XXXIX–XX веков''/ Крым и Россия: неразрывные исторические судьбы и культура. Материалы республиканской научно-общественной конференции. Симферополь, 1994, стр. 19 — 2119–21.

* Абдульваапов. Н. ''Гапринская Шефика'' / Деятели крымскотатарской культуры (1921—19441921–1944): Библиографический словарь. Симферополь:Доля, 1999, стр. 69