Bizans–ərəb müharibələri: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
1-ci tərəf ilk lideri:Məhəmməd peyğəmbər
Teqlər: Vizual redaktor Mobil redaktə Mobil veb redaktə
Sətir 5:
|şəklin ölçüsü =
|şəklin izahı = [[Yunan atəşi]], ilk dəfə bizanslılar tərəfindən Bizans-ərəb müharibələrində istifadə olunub
|tarixi = [[629]] - [[1050]]
|yeri = [[Levant]], [[Suriya]], [[Misir]],[[Şimali Afrika]],[[Anadolu]], [[Siciliya]], Cənubi [[İtaliya]]
|səbəbi =
Sətir 11:
|nəticəsi = [[Levant]], [[Mesopotamiya]], [[Şimali Afrika]] Xilafət tərəfindən işğal edildi, sonralar şimali Levant Bizans tərəfindən qaytarıldı.
|ərazi =
|tərəf1 = [[File:Flag of Islam.svg|border|23px]][[Ərəb Xilafəti]] <br />
|tərəf2 = [[File:Byzantine imperial flag, 14th century.svg|border|23px]][[Bizans]]<br />
|tərəf3 =
|tərəf4 =
|komandan1 = [[File:Flag of Islam.svg|border|20px]][[Məhəmməd peyğəmbər]]<br /> [[File:Flag of Islam.svg|border|20px]] Zeyd ibn Haris[[Döyüş zamanı ölüm|☪]]<br />[[File:Flag of Islam.svg|border|20px]] [[Abdullah ibn Rəvaha]][[Döyüş zamanı ölüm|☪]]<br />[[File:Flag of Islam.svg|border|20px]] İkrimə ibn Əbu Cəhl<br /> [[File:Flag of Islam.svg|border|20px]][[Xalid bin Vəlid]]<br /> [[File:Flag of Islam.svg|border|20px]][[Əbu Bəkr]]<br /> [[File:Flag of Islam.svg|border|20px]][[Ömər]]<br />[[File:Flag of Islam.svg|border|20px]][[Osman ibn Əffan]]<br />[[File:Flag of Islam.svg|border|20px]] Şurahbil ibn Həsənə<br /> [[File:Flag of Islam.svg|border|20px]][[Əmr ibn As]]<br /> [[File:Flag of Islam.svg|border|20px]][[I Muaviyə]]<br /> [[File:Flag of Islam.svg|border|20px]][[I Yezid]]<br />[[File:Flag of Islam.svg|border|20px]] Yezid ibn Əbu Sufyan<br /> [[File:Flag of Islam.svg|border|20px]][[Məhəmməd ibn Mərvan]]<br /> [[File:Flag of Islam.svg|border|20px]][[Məsləmə ibn Əbdülmalik]]<br /> [[File:Abbasid Caliphate Caliphal Banner.svg|border|20px]][[Harun ər-Rəşid]]<br />[[File:Flag of Islam.svg|border|20px]] Ömər əl Əqta[[Döyüş zamanı ölüm|☪]]<br />Tripolili Leon[[Döyüş zamanı ölüm|☪]]
|komandan2 = [[File:Byzantine imperial flag, 14th century.svg|border|20px]] [[I İrakli]]<br />[[File:Byzantine imperial flag, 14th century.svg|border|20px]] Teodor Tritiriye[[Döyüş zamanı ölüm|†]]<br />[[File:Byzantine imperial flag, 14th century.svg|border|20px]] Flavi Qriqori[[Döyüş zamanı ölüm|†]]<br />[[File:Byzantine imperial flag, 14th century.svg|border|20px]] Vahan[[Döyüş zamanı ölüm|†]]<br />[[File:Byzantine imperial flag, 14th century.svg|border|20px]] Persiyalı Niketa[[Döyüş zamanı ölüm|†]]<br />[[File:Byzantine imperial flag, 14th century.svg|border|20px]] [[II Konstant]]<br />[[File:Byzantine imperial flag, 14th century.svg|border|20px]] IV Konstantin<br />[[File:Byzantine imperial flag, 14th century.svg|border|20px]] II Yustinian<br />[[File:Byzantine imperial flag, 14th century.svg|border|20px]] Leonti<br />[[File:Byzantine imperial flag, 14th century.svg|border|20px]] Herakli<br />[[File:Byzantine imperial flag, 14th century.svg|border|20px]] V Konstantin<br />[[File:Byzantine imperial flag, 14th century.svg|border|20px]] Erməni V Leon<br />[[File:Byzantine imperial flag, 14th century.svg|border|20px]] Mixail Lahanodrakon<br />[[File:Byzantine imperial flag, 14th century.svg|border|20px]] Tatzates<br />[[File:Byzantine imperial flag, 14th century.svg|border|20px]] İrina Sarantapeçaina<br />[[File:Byzantine imperial flag, 14th century.svg|border|20px]] I Nikifor
|komandan3 =
|komandan4 =
Sətir 30:
|vikianbar =
}}
'''Bizans-ərəb müharibələri (VII-XIVII–XI əsrlər)''' — [[Yaxın Şərq]]də, [[Aralıq dənizi]]ndə və [[Cənubi Qafqaz]] uğrunda [[Xilafət]]in [[Bizans]]la müharibəsi.
[[Cihad]] və [[islam]]ın yayılması adı ilə [[Əbu Bəkr]]in dövründə Aralıq dənizinin şərq sahilindəki işğallardan başlamışdır.
 
== Ərəblərin ilk uğurları. [[Konstantinopolun mühasirəsi (717-718)]] ==
[[633]]-cü ildə [[Vadi- Ərəb]]də([[Ölü dənizi]]ndən cənuba) ərəblər öz ilk böyük qələbələrini qazandılar. 7 -ci əsrin ikinci yarısında Bizans bir sıra məğlubiyətlərdən sonra [[Suriya]]da, [[Fələstin]]də, [[İraq]]da, [[Misir]]də, Cənubi Qafqazda, qismən [[Şimali Afrika]]dakı mülklərini itirdi. [[646]]-cı ildə Xilafət ordusu [[İsgəndəriyyə]]ni, [[Kipr]] ([[648]]) və [[Rodos]] ([[654]]) adalarını birdəfəlik tutdu. [[668]]-ci ildən hərbi əməliyatlar əsasən [[Kiçik Asiya]]da aparılırdı. [[668]] - [[669]]668–669,[[673]] - [[678]]673–678, [[716]] - [[717]]716–717-ci illərdə donanmanın dəstəyilə ərəb qoşunları [[Konstantinopol]]a qarşı bir neçə yürüş təşkil etdilər. Sonuncu yürüş vaxtı([[717]]) Xilafətin ordusu və donanması məğlub oldu, bu [[Anadolu]]dakı ərəb işğallarına son qoydu.
 
== Bizanslıların fəallaşması ==
Sonrakı 20 il ərzində bu rayonda müharibə dəyişkən uğurla getdi. [[739]]-cu ildə Bizans ordusu ərəbləri [[Akroin]]( (indi [[Karahisar]]) şəhəri yanında darmadağın etdi, bundan sonra ərəblər Kiçik Asiyanın qərb hissəsindən təmizləndilər. 9-cu əsrin əvvəlində bizanslı qoşunlar Suriyadan Qafqazın cənub-qərbinə qədər aldılar. İmperiyanın şərqində qalalar sistemi yaradıldı ki ərəblər də öz növbəsində buna qarşı öz istehkamlar sistemini yaratdı. Bizanslıların ən vacib qalası [[Kilikiya]]dakı [[Tars]] qalası idi. Hərbi əməliyatlar demək olar ki hər il, əsasən qalalar xəttində aparılırdı.
 
== Aralıq dənizindəki əməliyatlar ==
[[ŞəkilFayl:Byzantine-Arab naval struggle.png|200px|thumb|left| Aralıq dənizində mübarizə]]
Aralıq dənizində ərəblər öz donanma üstünlüklərindən yararlanaraq [[823]]-cü ildə [[Krit]]i, [[858]]-ci ildəysə [[Malta]]nı aldılar. Siciliya adası uğrunda müharibə 50 ildən çox davam etdi, ərəblər onu [[878]]-ci ildə aldılar. Siciliyanı özlərinə dayaq məntəqəsi edərək ərəblər buradan İtaliyanın əsasən [[Kalabriya]] və [[Apuliya]] sahillərinə basqınlar edirdilər. Krit adası isə ərəblərin [[Peloponnes]] və [[Egey dənizi]] adalarına olan basqınlarında dayaq məntəqəsi rolunu oynayırdı.
 
== Nəticələr ==
Bizansdan hərbi-texniki cəhətdən bu qədər geri qalan Xilafətin hərbi uğurları, Bizansın '''[[Bizans - Sasani müharibələri (6-7 əsrlər)|Sasanilərlə müharibələrinin]]''' nəticəsi idi. Otə yandan Bizans əhalisinin ağır vəziyəti ərəblərin işinə yarayırdı. Xilafətin dağılması Bizansa 10-cu əsrin əvəlində öncə Suriyanın şimalını, ikinci yarısında isə Krit, Kipr və Rodos adalarını qaytarmağa imkan verdi. 11-ci əsrdə Bizanslıların Səlcuqlular kimi rəqibi ortaya çıxdığından ərəb- Bizans qarşıdurması öz kəskinliyini itirdi.
 
== Mənbə ==