|
'''Turukki''' və ya '''Turuk''' — [[E.ə. XX əsr|EXX–e.ə. XX]]–[[E.ə. XIX əsr|XIX əsr]]lərdəəsrlərdə [[Cənubi Azərbaycan]]da və [[Xəzər]]in cənub hissəsində yaşamış qədim türk<ref>F. Cəlilov – Azər xalqı, II nəşri Bakı, 2006</ref><ref>Q. Qeybullayev – Azərbaycan türklərinin təşəkkül tarixindən, Bakı, 1994</ref><ref>Z. Bünyadov, [[Yusif Yusifov (alim)|Y. Yusifov]] – Azərbaycan tarixi, Bakı, 2006</ref><ref>Saak Tarontsi, Anatolia – Cradle of Mankind: We don't just deal with the prevailing influence of Sumerian language on ancient '''Turkish/Turukkean''' language with apparent evidence of lexical borrowings on a massive scale and numerous cases of syntactic, morphological and phonological convergence, …</ref> tayfalarından biri. Quti dövlətinin parçalanmasından sonra turuklar Azərbaycan ərazisində – gələcək Midiya erkən dövlətinin formalaşacağı yerdə kiçik çarlıqlarını qurmuşlar.
Miladdan öncə minillər boyu qədim [[Azərbaycan (tarixi ərazi)|Azərbaycan]]da yaşayan türk boyları 3–4 min il əvvəl müxtəlif qollara ayrılmış, bir qolu [[TürküstanTürkistan]] tərəfə köçmüş, digər qolu isə [[Urmiya gölü|Urmu gölü]] hövzəsində qalmışdır. Şərqə gedən türklər V əsrdən sonra böyük [[Göytürk İmperiyası]]nı qurmuşlar. Bu türklər haqqında [[Çin]] mənbələrində, Orxon-Yenisey türk abidələrində və digər qaynaqlarda kifayət qədər məlumat vardır. Müxtəlif dillərdə yazılmış sənədlərdə ''tukyu'' (çin), ''türküt'' (monqol), ''tork'' (fars, erməni) və öz dillərində ''türük'', ''türk'' adlanan türklərin şərq qolu elmi ədəbiyatda geniş işıqlandırılmışdır, lakin Ata yurdda qalan türklər barədə bunu söyləmək olmaz, çünki indiyə qədər bu sahədə tədqiqat aparılmamış, yalnız akkad yazılarında bir-iki yerdə adı turukki şəklində oxunan tayfaların türk olması fikri söylənmişdir.<ref>F. Cəlilov – Azər xalqı, II nəşri Bakı, 2006, səh. 40 – 46</ref>
Qədim Azərbaycanda türk adlı boylar m.ö. III minildə qurulan [[Aratta]], [[Quti]], [[Lulubi|Lulu]] dövlətləri zamanında üzdə olmasalar da, həmin dövlətlərin qurulmasında digər türk boyları ilə birlikdə iştirak etmişlər. Quti sülaləsinin hakimiyətdə olduğu çağda (XXIII əsrdə) [[Akkad dövləti|Akkad]] qoşununun quzey bölgələrdə vuruşduğu 17 tayfadan biri də tourki və ya turki şəklində xatırlanan boydur. [[Dəclə]] çayının yuxarı axarında subarların ''Turxu'' adlı şəhəri də sonrakı asur yazılarında qeyd olunur. [[Mari]] sənədlərində adı keçən türklər isə Dəclənin sol yaxalarında, Urmu gölü yaxınlığında yaşayırdılar. [[Kuti dövləti|Quti eli (dövləti)]] dağılandan sonra üzə çıxan türk adlı boylar bu ərazilərdə [[Kutilər|quti]], [[lulubilər|lulu]], [[Subarlar|subar]], [[Kumanlar|kuman]] adlı digər türk boyları ilə birlikdə II minil boyu [[Asur]], [[Hurri]] – [[Mitanni]], [[Kassilər|Kassi]], [[Babil]] və [[Elam]] dövlətlərinə qarşı vuruşmuşlar.
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
== Həmçinin bax ==
* [[Azərbaycan idarəçiləri]]
* [[Azərbaycan tarixi]]
[[Kateqoriya:Qədim dövr Azərbaycan tarixi]]
|
