I Dövlət Gəray: Redaktələr arasındakı fərq

[[Qanuni Sultan Süleyman]] dövründə uzun illər [[İstanbul]]da yaşadığı üçün dönəmin Osmanlı sarayı ilə olduqca yaxşı münasibətləri vardı. Qanunu ilə eyni dövrdə xanlıq edən Dövlət Gəray ondan böyük dəstək aldı. Harzem Xanının Osmanlı sultanından Rus yayılmasına qarşı yardım istəməsi isə Osmanlı, İdil (Volqa) ilə Don çayları arasında bir kanal açmaq və Həştərxanı yenidən zəbt etmək üçün hərəkətə keçdi. 1569-cu ildə Kefe bəylərbəyi Çərkəz Qasım bəy üç min yeniçəri və 20 min süvari Osmanlı qoşunu, Dövlət Gərayın 30 min Tatar əsgərindən ibarət ordusu ilə birlikdə bölgəyə girdi. Bundan başqa, 5 min yeniçəri və üç min dənizçi də Azaka 15 döyüş gəmiləri ilə hücum etdilər<ref>[http://egitimokul.com/devlet-giray-han-kimdir Devlet Giray Han Kimdir]</ref>.

Ancaq sədrəzəm Sokollu Mehmet Paşa dövründə başlanan kanal başa çatdırılmadı. Krım və Osmanlı hərbi Ruslar və hava şərtləri tərəfindən qırılaraq geri çəkilmək məcburiyyətində qaldı. Bu hadisə bəzi tarixçilər tərəfindən Osmanlı İmperiyasında fasilələr dövrünün başlanğıcı kimi qəbul edilir<ref>{{Cite web |title=Devlet Geray Han |url=http://www.filozof.net/Turkce/tarihi-sahsiyetler-kisilikler/12127-devlet-giray-han-kimdir-hayati-donemi-hakkinda-bilgi.html |access-date=2015-02-03 |archive-date=2021-01-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210122180144/http://www.filozof.net/Turkce/tarihi-sahsiyetler-kisilikler/12127-devlet-giray-han-kimdir-hayati-donemi-hakkinda-bilgi.html |url-status=live }}</ref>.

1555-1571-ci illər arasında Rusiyaya uzunmüddətli təsirləri olan böyük zərbələr vurdu. 1571-ci ildə Dövlət Gərayın ordusu Moskva yaxınlarına qədər irəlilədi və şəhəri yandırdı (Moskva Yanğını). Özünə Bu səbəblə "Taxt alan" anlamına gələn tatarca" Taxt Algan" adı verilib. Kazan xanlığı [[1552-ci il]]də [[Həştərxan]] xanlığı isə 1556-cı ildə ruslar tərəfindən tutulmuşdu. 1568-1570-ci illər arasında Qazan və Həştərxana yürüşlər təşkil etdi, lakin ruslardan geri alına bilmədi. 1572-ci ildə ruslar ilə girişdiyi Molodi döyüşündə məğlub oldu. 1592-ci ildə Osmanlı sultanı Rus Çarlığından, Kazan və Həştərxanı azad olunmasını istədi. Bu tarixlərdən etibarən Rusların Qafqaza və Qara dənizə düşməsini əngəlləmək üçün göstərilən təşəbbüslər uğurlu olmayacaq və Ruslar 200 il ərzində [[Qara dəniz]]in şimalındakı bütün Türk torpaqlarına yerləşəcəkdir. I Dövlət Gəray [[1577-ci il]]də vəba xəstəliyinə tutuldu və bu xəstəlikdən vəfat edib. Krımın paytaxtı [[Bağçasaray]] şəhərində, Xan məscidi yaxınlığına dəfn edilib<ref>{{Cite web |title=1. Devlet Giray Han |url=http://www.bilgicik.com/yazi/1-devlet-giray-han-turk-kaganlari-ve-sultanlari/ |access-date=2015-02-03 |archive-date=2022-01-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220129224047/https://www.bilgicik.com/yazi/1-devlet-giray-han-turk-kaganlari-ve-sultanlari/ |url-status=live }}</ref>.Yerinə [[II Mehmed Gəray]] keçdi.