Nəhrəvan döyüşü: Redaktələr arasındakı fərq

Bu döyüş, Əli ilə Suriyanın üsyançı valisi Müaviyə ibn Əbu Süfyan arasında olan Birinci Fitnə zamanı məsələni sülh yolu ilə həll etmək cəhdinin nəticəsi idi. Beləki ki Əlinin ordusundakı bir sıra döyüşçülər xəlifəni Allah yolunda xəyanət etməkdə ittiham edərək qiyam qaldırır. Sonralar bəzi mənbələrə görə, “xaricilər”, yəni “gedənlər” ləqəbli bu döyüşçülər dinc əhaliyə qarşı zorakılıq hərəkətləri edərək Əlini əsas qüvvələrini üsyanı yatırmağa atmağa məcbur etmişlər. Əlinin ordusundan say baxımından xeyli az olan üsyançılar onun qoşunları tərəfindən mühasirəyə alınaraq tamamilə məğlub edilirlər. Onların əksəriyyəti döyüşdə öldürülür<ref>"Nehrevan Muharebesi." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc.</ref>.

== Döyüş öncəsi ==

 

Əli ibn Əbu Talib ilkin işi Təlhə, Zübeyr və Aişənin üsyanını yatırmaq olur. 656-cı ildə [[Cəməl döyüşü]]ndə onların ordusunu məğlub edilir. Növbəti il Əli Siffində Müaviyə ilə qarşılaşır. Döyüş dalana dirəndikdə, Əli danışıqlara başlamaq qərarına gəlir və Quran ayələrinə istinad edərək, müsəlmanların bir-birini öldürməməli olduğunu deyərək məsələni hakimlərin qəraı ilə çözülməsini təklif edir<ref>Hinds Martin. The Siffin Arbitration Agreement (англ.) // Journal of Semitic Studies. — Oxf.: Oxford University Press, 1972. — Vol. 17, no. 1. — P. 93—129. — ISSN 1477-8556. — doi:10.1093/jss/17.1.93</ref>. Bəzi sərkərdələrin Əlinin müqəddəs kitaba təkrar-təkrar istinad etməsinin sadəcə örtük və hiylə olduğuna inandırmağa çalışsalar da, Əlinin qüvvələri döyüşü dayandırır. Əli məhkəmə təşkil edir ki, onun qarşısına duran məsələ ixtilafı Quran əsasında həll etmək vəzifəsini qoyulur. Bu səbəbdən onun ordusunda parçalanma başlayır. 12 min nəfər əsgərdən ibarət qüvvə ordudan qaçaraq paytaxtdan çox uzaq olmayan Harura şəhərində cəmləşir.

 

Əlinin tərəfdarları ondan Siffində mübahisəsiz qələbə gözlədiui halda, danışıqların başlanması onun nüfuzuna ciddi zərbə vurur. 12.000 nəfər ibarət olan dəstə hakim olayına qarşı çıxan yeganə qüvvə deyildi. Bir çoxları Əlinin bununla zəiflik göstərdiyinə və "özünün mübahisəsiz müqəddəs hökmranlıq hüququna xəyanət etdiyinə" inanırdı və yeganə mümkün məhkəmənin Allahın məhkəməsi olduğunu qəbul etməyi müdafiə edirdi. Bir müddət sonra Əli Haruraya baş çəkir və fərariləri etirazlarından əl çəkməyə inandıraraq paytaxta qayıdır]. Əbu Mixnəfin dediyinə görə, bu qüvvə Müaviyə ilə müharibənin altı aydan sonra bərpa olunması və Əlinin özü də səhvini etiraf etməsi şərti ilə geri qayıtmağa razılaşır. Lakin Əli bundan imtina edir və dinc prosesi davam etdirir. Bununla əlaqədar olaraq, fərarilər xəlifənin yanından ayrılmaq qərarına gəlir və aşkarlanmamaq üçün kiçik qruplara bölünərək Dəclənin şərq sahilindəki Nəhrəvan kanalına yollanırlar. Yol boyu onlara Bəsrədən daha 500 nəfər qoşulur. Məhz o zaman onlar "xaricilər", yəni "gedənlər" ləqəblərini alırlar. Bəsrədən əlavə qüvvələr gəldikdən sonra üsyançılar Əlini qeyri-qanuni hökmdar, mürtəd və kafir elan edirlər.

== Döyüş ==

Xaricilərlə qarşılaşan Əli onlardan cinayəti törədən qatillərin təhvil verilməsini və onun şərtləri ilə sülhün qəbul edilməsini tələb edir. O, itaət olunacağı təqdirdə onları təqib etəməyib Suriyaya gedəcəyini bəyan edir. Xaricilər meydan oxuyaraq bəyan edirlər ki, Əlinin tərəfdralarının qətlində cinayət görmürlər, çünki onların sıralarında bu hərəkət qanuni idi. Bundan əlavə, onlar xəlifənin öz xəlifə vəzifəsini qanuni olaraq tutduğuna bir vaxtlar şübhələndiyi üçün bunun əksinə əməli olaraq əmin olduqlarını bildirirdilər. Qısa bir münaqişədən sonra üsyançı liderlər öz xalqlarına imanları və Cənnətdə Allahla görüşmək üçün ölümə hazırlaşmağı əmr etdilər. Hər iki tərəfdə qoşunlar düzülmüşdü. Əli onun tərəfinə keçən və ya silahını yerə qoymuş hər kəsi rəsmən bağışlamağa hazır olduğunu bildirir və mərhəmət bayrağı ilə birlikdə Xaricilərə bir dəstə göndərir. 1200-ə yaxın adam onun təklifini qəbul edir, bəziləri Əlinin ordusuna qoşulur, bəziləri əl-Kufəyə qayıdır, bəziləri dağlara şəkilir. Üsyançıların tərəfində yalnız 2800 döyüşçü qalır.