Ateroskleroz: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 1:
{{vikiləşdirmək}}[[Fayl:Atherosclerosis, aorta, gross pathology PHIL 846 lores.jpg|thumb|Ateroskleroz zamanı arteriyanın zədələnməsi]]
'''Ateroskleroz''' — (yunanca: athere – "sıyıq", "sıyığabənzər kütlə", sklerosis – "birləşdirici toxumanın inkişafı", "bərkimə") — arteriya intimasında plazma mənşəli aterogenik lipoproteinlərin toplanması nəticəsində yaranan iltihabi-fibroproliferativ prosesdir. Ateroskleroz ateromalar və ya ateromatoz və ya fibroz-yağlı lövhələr damar mənfəzinə doğru qabaran və mənfəzi daraldan, tunica medianı zəiflədən və ciddi ağırlaşmalar törədə bilən intimal zədələnmələrlə xarakterikdir. Damar divarlarında əsasən xolestrinin yığılması ən geniş yayılmış patologiyanın – ateroskleroz xəstəliyinin əmələ gəlməsinə səbəb olur. Birləşdirici toxumalarının ətrafında xüsusi lipid lövhələri yaranır. Bunun da nəticəsində damarda zədələnmə baş verir. Damarlar elastikliyini itirir, bərkiyir və toxumalarda qanın təchizı pozulur. Lövhə olan yerdə tromb əmələ gəlir.
Qiperlipoproteinlərin nəticəsində ateroskleroz inkişaf edir. Damarların divarına xilomikronlardan başqa bütün lipoproteidlər daxil olur, lakin zülal və fosfolipidlər ilə zəngin olan α-lipoproteinlər damar divarlarında parçalanır və ya kiçik ölçüdə olduqlarına görə oraya yığılmırlar. β-Lipoproteinlərin hamısı, pre-βlipoproteidlərin bir hissəsi xolestrinlə daha zəngindir. Bu sinif lipoproteinlərin qanda miqdarının artması damarların divarının keçiriciliyini artırır və orada aterogen lipoproteinlərin toplanması baş verir. Nəticədə ateroskleroz xəstəliyinin yaranmasına səbəb olur. Xolesterin mübadiləsinin pozulması ateroskleroz, öd daşı, ksantomatoz və s. xəstəliklərin əsasını təşkil edir. Ateroskleroz xəstəliyi qanda xolesterinin artması ilə müşahidə olunur. Öd daşlarının ümumi kütləsinin 90
%-ni xolesterin təşkil edir. Xolesterin normal halda ödün tərkibində məhlul halında olur. Xolesterin kristallaşaraq çöküntüyə keçməsi nəticəsində öd daşları əmələ gəlir.▼
▲%-ni xolesterin təşkil edir. Xolesterin normal halda ödün tərkibində məhlul halında olur. Xolesterin
== Tarix ==
Ateroskleroz xəstəliyinin adı təbabətə ilk dəfə 1904-cü ildə F. Marşan tərəfindən tətbiq edilmişdir. 1911-ci ildə isə rus-patoloq anatomu N. N. Aniçkov eksperimental yolla ateroskleroz xəstəliyinin əsas məzmununu öyrənmiş və göstərmişdir ki, ateroskleroz hiperlipidemiya zamanı qanda olan xolesterinlərin damar divarına infiltrasiyası nəticəsində baş verir. Ona görə də ateroskleroza Marşan-Aniçkov xəstəliyi də deyilir.
== Aterosklerozun etio-patogenezi ==
Sətir 30 ⟶ 20:
# Fibroz düyünlər mərhələsi
# Yaraların əmələ gəlməsi mərhələsi və ya ağırlaşan zədələnmələr mərhələsi
# Aterokalsinoz mərhələsi Aterosklerotik dəyişiklikləri mikroskopla müayinə etdikdə isə damar divarında nəinki yuxarıda göstərilən və gözlə görünən makroskopik dəyişikliklərin histoloji mahiyyəti aydınlaşır, digər tərəfdən gözlə görünməyən yeni patohistoloji dəyişikliklər və hətta yeni mərhələlər də müəyyənləşdirilmiş olur.▼
▲Aterosklerotik dəyişiklikləri mikroskopla müayinə etdikdə isə damar divarında nəinki yuxarıda göstərilən və gözlə görünən makroskopik dəyişikliklərin histoloji mahiyyəti aydınlaşır, digər tərəfdən gözlə görünməyən yeni patohistoloji dəyişikliklər və hətta yeni mərhələlər də müəyyənləşdirilmiş olur.
Aterosklerozun mikroskopik mərhələləri, o cümlədən də morfogenezi və xarakter mikroskopik patohistoloji dəyişiklikləri aşağıdakılardan ibarətdir.
Sətir 42 ⟶ 31:
# Ateromatoz mərhələ
# Yaralanma mərhələsi
# Aterokalsinoz Ateroskleroz əsasən elastik tipli arteriyalarla (məs, aorta, yuxu və qalça arteriyaları)böyük və orta ölçülü əzələ tipli arteriyalarda (məs, koronar və dizaltı arteriayalar) olur.▼
▲Ateroskleroz əsasən elastik tipli arteriyalarla (məs,aorta,yuxu və qalça arteriyaları)böyük və orta ölçülü əzələ tipli arteriyalarda (məs, koronar və dizaltı arteriayalar) olur.
Aterosklerozun yaranmasının və sonrakı inkişafının qarşını alan əsas faktorlar aşağıdakılardır:
Sətir 62 ⟶ 50:
# Müsariqə forması;
# Ətraf forması;
# Universal və ya müştərək (kombinə olunuş) forma Aterosklerozun bu klinik-morfoloji formaları içərisində ən geniş yayılanları və daha çox klinik əhəmiyyət kəsb edənləri aorta, ürək və beyin formalarıdır.
== Ədəbiyyat ==
# S. F. Qarayev, P. Ş. Məmmədova, A. Q. Nəbiyeva. Biokimyanın əsasları, Bakı, Təfəkkür, 2000, 359 s.
# A. Quliyev, T. Həsənov, S. Güləhmədov. Bioloji kimya (statika), BDU-nun nəşriyyatı, Bakı 2004.
# A. M. Məhərrəmov, M. Ə. Allahverdiyev. Üzvi kimya, Bakı, Bakı Universiteti nəşriyyatı, 2007, 382 s.
{{Xarici keçidlər}}
[[Kateqoriya:Kardiologiya]]
| |||