Ərincəklilər: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Yeni səhifə: {{taksoqutu | name = Ərincəklilər | image file = Hypsibiusdujardini.jpg | image title = Tardigrada | image descr = ''Eutardigrada'' sinfindən Ərincəkli,<br />Bədəninin uzu... |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 21:
}}
'''Ərincəklilər''' və ya '''kiçik su ayıları''' ({{lang-la|Tardigrada}}) — onurğasız heyvanlar tipi. [[Buğumayaqlılar]]a çox bənzəyir. Dağlardan okean diblərinə qədər müxtəlif mühitlərdə 900-dən çox növü yaşayan mikroskopik canlıdır. Suda yaşayır, 8 ayağı olan mikroskopik,eukariot canlıdır. Su ayılarının genomu təxminən 75- 800 DNT meqaəsas cütlüyündən ibarətdir.
İlk dəfə [[1773]]-cü ildə alman pastoru
[[1777]]-ci ildə italyan alim Ladzaro Spallanzani ona ''il tardigrado'', Ərincəkli, [[1840]]-cı ildən isə latın dilində ''Tardigrada'' kimi adalanır.
Bu maraqlı canlılara verilən başqa bir ad olan "Su ayısı" isə hərəkətlərinin ayı yerişini xatırlatmasından qaynaqlanır. Su ayılarının ən böyükləri 1.5 mm uzunluğa çata bilər. Yumurtadan yeni çıxmış bir Su ayıları sürfəsinin ölçüsü isə 0.05 mm-dən də kiçik ola bilər.
[[Şəkil:Su ayısı.jpg|thumb|left|250px|Su ayısı]]
Su ayılarının metabolizmlərini müvəqqəti dayandırmaq və "cryptobiosis" ("kriptobioz" -bütün həyati funksiyalarını dayandırma) vəziyyətinə girə bilən bir canlıdır. İllərlə susuzlaşdırılmış vəziyyətdə sağ qalır(Onlar əlverişsiz mühitdə bədənlərindəki süyun böyük hissəsini xaric edib büzüşürlər,əlverişli şəraitdə yenidən canlanırlar). Onların bu vəziyyətində metobolizm səviyyəsi normanın 0.01%-dən az, tərkibindəki su isə 1%-ə qədər enə bilər. Belə davamlılıq qabiliyyəti onların membranlarını qoruyan karbohidrat-treqalozanın( trehalose) yüksək səviyyəsindən asılıdır.
== Xüsusiyyəti ==
Su ayılarının davam gətirə bildiyi ekstremal şərait:
Temperatur-Su ayıları 151 °C-də (424 K) bir neçə dəqiqə ərzində yaşaya bilər .
-200 °Cdə (70 K) günlərlə və ya -272 °C-də bir neçə dəqiqə soyuqda sağ qalır.
Təzyiq - onlar çox aşağı təzyiqlərə(vakuuma yaxın) və yüksək təzyiqlərə tab gətirirlər (1200 atmosfer təzyiqi, hətta okean dərinliklərində 6000 atmosfer təzyiqinə tab gətirirlər). Aşkar olunub ki, o, açıq kosmosun vakuum şəraitində ən azı 10 gün yaşaya bilər.
Susuzlaşdırma - Su ayıları susuzlaşdırılmış şəraitdə təxminən on il yaşaya bilər.
Radiasiya - Su ayıları 5000 Gy (qamma şüalar) dozaya qarşı tab gətirir (5-10 Gy insan üçün ölümcül ola bilər).
Su ayıları [[2007]]-ci il sentyabr ayında kosmosa göndərilən Avropa Kosmos Agentliyinin FOTON-M3 adlı kosmik gəmisinə yerləşdirildi və kosmosun sərt şəraitinin təsirinə məruz qoyuldu. Kosmik gəmi qayıtdıqdan sonra tədqiq edilən nümunələrin çoxunun həddindən artıq istilik və oksigensiz mühitdən zərər çəkmədikləri, bəzi fərdlərin isə ölümcül səviyyədəki ultrabənövşəyi şüalardan təsirindən sağ qaldıqları və törəməyə davam etdikləri aydınlaşdı.
Mövzu haqqında araşdırmalarını nəşr etdirən Kristianstad Universitetində Dosent olan Ingemar Jönsson faktların arasında ən maraqlı olanın bu canlıların radiasiyaya olan müqaviməti olduğunu ifadə etmişdir.
[[Kateqoriya:İlkağızlılar]][[Kateqoriya:Heyvanlar tipi]]
| |||