07:47, 22 may 2023 tarixindəki versiya redaktə Arzu Adilova (müzakirə \| töhfələr) 77 redaktə Redaktənin izahı yoxdur ← Əvvəlki redaktə		08:45, 22 may 2023 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar Arzu Adilova (müzakirə \| töhfələr) 77 redaktə Redaktənin izahı yoxdur Sonrakı redaktə →
Sətir 1: {{vikiləşdirmək}} [[File:Steganography.png\|upright=1.4\|thumb\|Ağ, mavi, yaşıl və qırmızı işıqlarla baxılan eyni görüntü müxtəlif gizli rəqəmləri ortaya qoyur.]] '''Steqanoqrafiya''' — ~~informasiyanın~~[[İnformasiya\|informasiya]]nın ötürülmə faktının özünü gizli saxlamaq yoluyla onun gizlicə ötürülməsi haqqında elm. Qədim [[yunan ~~dilində~~dili]]ndə "gizlənmiş yazı" mənasına gəlir. Məxfi məlumatın məzmununu gizlədən ~~kriptoqrafiyadan~~[[kriptoqrafiya]]dan fərqli olaraq, steqanoqrafiya onun özünün mövcudluğunu gizli saxlayır. Steqanoqrafiyadan, adətən, [[şifrləmə]] metodları ilə birgə istifadə edirlər.<ref>{{cite web\|url=http://www.alternet.org/story/11986/\|title=Confounding Carnivore: How to Protect Your Online Privacy\|publisher=[[AlterNet]]\|archive-url=https://web.archive.org/web/20070716093719/http://www.alternet.org/story/11986/\|archive-date=2007-07-16\|access-date=2008-09-02\|last=Pahati\|first=OJ\|date=2001-11-29}}</ref> Qədim yunan tarixçisi ~~Herodotun~~[[Herodot]]un əsərlərində informasiyanın gizlədilməsinin iki üsuluna rast gəlinir: zəruri məlumat saçı qırxılmış qulun başına yazılırdı, tüklər uzandıqdan sonra onu adresatın yanına göndərirdilər. O da qulun saçını yenidən qırxıb göndərilən məlumatı oxuyurdu. İkinci üsul isə belə idi: məlumat ağac lövhəyə yazılırdı, sonra isə üstü ~~mumla~~[[mum]]la örtülürdü ki, heç kəsdə şübhə oyatmasın. Mum təmizləndikdən sonra məlumat yenidən üzə çıxırdı. Klassik steqanoqrafiyanın daha geniş yayılmış metodlarından biri simpatik (görünməz) mürəkkəblərdən istifadədir. Belə mürəkkəblərlə yazılmış mətn yalnız müəyyən şəraitdə (qızdırdıqda, işıqlandırdıqda, kimyəvi maddələr vasitəsilə və s.) üzə çıxırdı.<ref name=stegokey>{{cite journal\|last=Fridrich\|first=Jessica\|author2=M. Goljan\|author3=D. Soukal\|title=Searching for the Stego Key\|journal=Proc. SPIE, Electronic Imaging, Security, Steganography, and Watermarking of Multimedia Contents VI\|year=2004\|volume=5306\|pages=70–82\|url=http://www.ws.binghamton.edu/fridrich/Research/Keysearch_SPIE.pdf\|access-date=23 January 2014\|doi=10.1117/12.521353\|series=Security, Steganography, and Watermarking of Multimedia Contents VI\|bibcode=2004SPIE.5306...70F\|s2cid=6773772\|editor1-last=Delp Iii\|editor1-first=Edward J\|editor2-last=Wong\|editor2-first=Ping W}}</ref> Hazırda steqanoqrafiya dedikdə, çox zaman xüsusi [[proqram ~~təminatından~~təminatı]]ndan istifadə etməklə informasiyanın [[mətn]], [[Qrafik format\|qrafik]], yaxud audiofayllarda gizlədilməsi başa düşülür. [[Şəkil:Steganography original.png\|thumb\|left\| Steqanoqrafik görüntünün hər bir rəng komponentində iki kiçik bitdən savayı bütün bitləri uzaqlaşdırıb]] [[Şəkil:Steganography recovered.png\|thumb\|none\|Görüntünü normallaşdırdıqda ağac görüntüsündən pişik görüntüsü üzə çıxır]] == Texnikalar == === Fiziki === Steqanoqrafiya əsrlər boyu geniş istifadə edilmişdir. Bəzi nümunələrə aşağıdakılar daxildir:<ref>{{Cite web\|url=https://getpocket.com/explore/item/the-wartime-spies-who-used-knitting-as-an-espionage-tool\|title=The Wartime Spies Who Used Knitting as an Espionage Tool – Atlas Obscura\|website=Pocket\|access-date=2020-03-04}}</ref> * Gizli [[Mürəkkəb\|mürəkkəb]]lərlə yazılmış bir kağızda gizli mesajlar. * Müəyyən bir qaydaya və ya açara əsasən, daha az şübhəli örtük mətninin digər sözləri arasında daha kiçik hissələr (məsələn, sözlər və ya hərflər) kimi paylanan gizli mesajlar. Steqanoqrafiyanın bu xüsusi formasına sıfır [[Şifr\|şifrə]] deyilir. * İplik üzərində [[Morze əlifbası]] ilə yazılan və sonra kuryerin geyindiyi paltar parçasına toxunan mesajlar. * [[Poçt]] markalarının əhatə etdiyi ərazidə zərflərə yazılmış mesajlar. * Çap maşınının yarandığı ilk dövrlərdə çap olunmuş vərəqdə müxtəlif şriftlərin qarışdırılması adi hal idi, çünki [[printer]]də bir yazı tipində bəzi hərflərin kifayət qədər nüsxəsi yox idi. Beləliklə, mesaj normal və ya kursiv kimi iki və ya daha çox fərqli [[şrift]]dən istifadə etməklə gizlədilə bilər. * [[İkinci Dünya müharibəsi\|İkinci Dünya Müharibəsi]] zamanı və sonra, casusluq agentləri məlumatı irəli və geri göndərmək üçün foto ilə hazırlanmış mikronöqtələrdən istifadə edirdilər. Mikronöqtələr adətən dəqiqə idi (yazı maşınının istehsal etdiyi dövrün ölçüsündən az). İkinci Dünya Müharibəsi mikronöqtələri kağıza yapışdırılmış və kollodion kimi yapışqanla örtülmüşdür ki, bu da əks etdirəndir və buna görə də nəzər salan işığa baxanda aşkar edilirdi. Alternativ üsullara, kartpostalların kənarına kəsilmiş yarıqlara mikronöqtələrin daxil edilməsi daxildir. [[File:Microdot camera markiv.jpg\|thumb\| [[Mikrodot]] kamera]] == İstinadlar == {{İstinad siyahısı}}

Steqanoqrafiya: Redaktələr arasındakı fərq