Yemiş: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Bot redaktəsi əlavə edilir: sh:Dinja |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
'''Yemiş''' ([[latınca]] Cucumis melo) - tərəvəz bitkisi.
[[Şəkil:Cantaloupes.jpg|thumb|250px|Yemiş]]
Qovun (Cucumis melo L.) qarpıza nisbətən daha çox istisevən bitkidir və
quruluşuna görə qarpızdan fərqlənir. Bunun toxumları içərisi boş olan toxum
kamerasında yerləşir. Əsasən Orta Asiya respublikalarında və Zaqafqaziya
respublikalarında becərilir. Tərkibində şəkərin miqdarı 5-17%-ə çatır. 20 mq% C,
1,2 mq% A, 0,5 mq% B1, 0,3 mq% B2, 0,6 mq% PP vitaminləri vardır. Mineral
maddələrdən ən çox rast gələni dəmirdir ki, bunun da miqdarı 2,5 mq%-ə
bərabərdir. Qarpızdan fərqli olaraq saxlanılarkən yetişə bilir.
Qovunların təsərrüfat-botaniki sortları biri-digərindən meyvəsinin ölçüsünə
və kütləsinə, qabığının rənginə və bərkliyinə, ətli hissəsinin konsistensiyası və
rənginə, dad və ətrinə, yetişmə müddətinə və saxlanılmasına görə fərqlənirlər.
Qovunun qabığı açıq yaşıl, narıncı, qəhvəyi, ətli hissəsi isə ağ, yaşıl, narıncı və
çəhrayı rəngdə olur. Ətli hissəsi konsistensiyasına görə lifli, yumşaq, xırda dənəli,
xırçıldayan və sıx ətli olurlar. Dadına görə çox şirin, şirin, az şirin dadsız, ətrinə
görə çox ətirli, orta və zəif ətirli və ətirsiz olur. Yetişmə müddətinə görə tezyetişən
(80 günə), ortayetişən (80-110 günə) və gecyetişən (110 gündən çox) qruplarına
bölünür.
Ölçüsünə görə iri, orta və xırda olur. Üzəri hamar, tor şəbəkəli və qabırğalı
formada olur. Tezyetişən sortları 20 günə, ortayetişənlər 1-2 aya qədər,
saxlanılmağa davamlı, gecyetişənlər isə 3 aydan çox saxlanırlar. Bunların
saxlanma müddəti yetişmə dövrlərindən asılıdır. Qovunlar bir neçə qrupa ayrılırlar.
# Tezyetişən Rusiya sortları;
# Tezyetişən Orta Asiya sortları;
# Yumşaq ətli Orta Asiya sortları;
# Xırçıldayan ətli Orta Asiya yay sortları;
# Cənub payız-qış sortları;
# Sıx ətli Rusiya sortları;
# Kantaluplar və ya Qərbi Avropa sortları.
Kantalupların ətli hissəsi sıx və dadı ətirli olur. Geniş yayılmış sortlarından
Komsomol-142 və Limonu-sarı misal göstərilə bilər.
Komsomol ortayetişən sort olmaqla, xırda meyvəli və şarşəkillidir. Ətli hissə
ağdır, zərif vanil ətri verir.
Limonu-sarı tezyetişən sortdur. Ətliyi ağ və sıx olur.
Sıx ətli Rusiya sortlarına Bronzovka, Kolxozçu, şəkərli Krım, Persidskaya,
Zimovka daxildir.
Zimovka orta yetişən olmaqla çəkisi 8 kq-a qədər gəlir. Yaxşı saxlanılır.
Tərkibində 10%-ə qədər şəkər vardır.
Kolxozçu ən çox yayılmış sortlardandır. Meyvəsi xırda, şarşəkilli, sarınarıncı
yaşılı rəngdə olub, çox ətirli və dadlı, tərkibində 12%-ə qədər şəkər olur.
Orta yetişən sortdur, daşınmağa davamlı, saxlanmağa davamsızdır.
Payız-qış sortlarına Qulyabi kara, Qulyabi sarı, yaşıl Quliyabi, narıncı
Qulyabi daxildir. Yaşıl Qulyabi Cərco sortudur və çox gecyetişəndir. Çəkisi 4-8
kq-a qədər olur. Ətirli ətli hissəsinin tərkibində 10% şəkər vardır.
Narıncı Qulyabi gecyetişən sortdur, çəkisi 2,5-4 kq-a qədər olur.
Yumurtavaridir, yaxşı saxlanır. Orta Asiya yay sortlarına Ak-kaun, Arbakeşka,
Bargi-816, Içi-Kızıl, Kzıl-urup, Konça, Xokuzkalya, Qırmızı ətli və s. sortları
daxildir.
Azərbaycanda Kolxozçu-749/753, Balakən-281, Qusarçay-426 və yerli
qovun sortları becərilir.
Standarta müvafiq qovunlar təzə, təmiz və sağlam olmalıdır. Bunların rəngi
və forması öz təsərrüfat-botaniki sortuna müvafiq olmalıdır. En kəsiyinin diametri
ən çox 15 sm-dən, tezyetişən və silindrik formalılarda isə 10 sm-dən az
olmamalıdır. Satışa buraxılan qovunların içərisində azacıq əzik və batıq, həmçinin
ölçüdən uzaqlaşan qovunların miqdarı 5%-dən çox olmamalıdır. 10% eyni
müddətdə yetişən başqa qovun sortlarının olmasına icazə verilir.
==Təbabətdə==
| |||