Daxili yanma mühərriki: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Bot redaktəsi əlavə edilir: an, ar, bn, da, el, hr, hu, hy, ko, la, ml, ms, qu, ro, simple, war, zh-yue çıxardılır: af, eo, et, fa, fi, is, lb, lv, nl, no, pdc, sv, zh dəyişdirilir: ca, cs, de, io, pt |
k Bot redaktəsi əlavə edilir: eo:Eksplodmotoro; cosmetic changes |
||
Sətir 1:
'''Daxili yanma mühərriki'''- ardıcıl olaraq yanacağın yanmasından alınan [[enerji]]ni mexaniki enerjiyə çevirən qurğudur. Yanacaq xaricində baş verən mühərriklər (məsələn buxar maşını, stiril mühərrik və b.) buraya aid deyildirlər. Qaz [[turbin]]ləri isə daxili yanma [[mühərrik]]i sayılır. Daxili yanma mühərrikləri (DYM) [[avtomobil]]lərdə, [[qatar]]larda, hava [[nəqliyyat]]ında, [[gəmi]]lərdə və stasionar [[maşın]]larda tətbiq edilirlər.
==== İşləmə prinsipi ====
DYM-də ümumi olaraq hava-yanacaq qarışı kamerada alovlandırılır və yandırlır. Yanacaq zamanı ayrılan istiliyin nəticəsində kamerada olan qazın genişlənməsi silindrdə olan [[porşen]]i və ya turbinin pərini itələyir. Vankel mühərrikində [[porşen]]lər ardıcıl olaraq işləyirlər. DYM çoxunda Otto və Dizel prinsiplərindən istifadə edilir.
Sətir 8:
Bütün 4 gedişli (taktlı) mühərriklər daimi olaraq iş prosesini təkrar edirlər. Bu proses aşağıdakı addımlardan ibarətdir:
* 1-ci gediş:''Sorma'' (Qaz və ya yanacaqla hava qarışığı) və ya yanacaq kamerasının sərbəst doldurulması. Giriş ventil açılır və çıxış ventil isə bağlı saxlanır. Kolba aşağı ölü nöqtəsində yerləşir.
* 2-ci gediş: ''Sıxma'' (Yanacaq qarşığı sıxılır. Ventillərin ikisi də bağlı olur. Porşen aşağıya hərəkət edərək yanacaq-hava qarışığını sıxır. Porşen aşağı nöqtədən yuxarıya hərəkət edir. Bu nöqtəyə bir az qalmış yanacağa od vurulur. Bu [[Otto]] mühərriklərində kənar alışqanın hesabına, [[Rudolf Dizel|Dizel]] mühərriklərində isə öz-özünə avtomatik olaraq yerinə yetirilir.
* 3-ci gediş: ''İşləmə'' (Yanacaq qarşığı yanır və porşen itələnir). Ventillər bağlı qalır. Yanavcq baş verir. Temperaturun qalxması və qazın həcminin genişlənməsi nəticəsində kamerada təzyiq artır. Bu porşeni aşağı ölü nöqtəsinə qədər itələyir. Bu zaman porşen ilə şatunla əlqədə olan dirsəkli val hərəkətə gəlir və irəli-geri hərəkət fırlanma hərəkətinə çevrilir.
* 4-ci gediş:''İxracetmə'' (Yanmış qazın xaric edilməsi). Çıxış ventil açılır və yuxarıya (ölü nöqtəsinə)hərəkət edən porşen kamerada əmələ gəlmiş qazı xaricə itələyir. Qaz xüsusi borularda təmizlənərək ətraf mühitə ötürülür.
Sonuncu gedişlə bərabər olaraq kameraya yeni yanacaq sorulur və proses təkrarlanır. Yanancaq qarşığının sıxılması kimyəvi enerjinin mexaniki enerjiyə çevrilməsinə xidmət edir.
Sətir 17:
İki cür DYM mövcuddur. Onların iş tsiklləri bir-birindən fərqlənirlər. İki gedişli mühərriklərdə qazın sorulması və xarici və həmçinin sıxma və yanma prosesləri parallel baş verir. Burada da yuxarıda qeyd olunan tsiklin bütün mərhələləri baş verir. Sadəcə olaraq onlar 2 gedişli mühərrikdə kombinasiya olunublar. Onun üçün tam iş tsikli üçün 4 yox 2 gediş tələb olunur. Bu mühərriklərdə sorma və yanacaq qarşığının sıxılması mühərrikdən kənarda baş verir (çox vaxt dirsəkli valın alt hissəsində). Bu konstruksiyalarda dirsəkli val yalnız bir dəfə dönür. Qaz dəyişilməsi açıq halda baş verdiyindən, yanmış qazla təzə qazın nisbi qarışması baş verir.
==== Təsnifatı ====
[[
[[
''DYM-inin aşağıdakı növləri vardır'':
* 1.''Termodinamiki xüsussiyətinə görə''
:-Otto mühərriki.
:-Dizel mühərriki.
* 2. ''İş üsuluna görə''
:-İki gedişli,
:-Dörd gedişli.
* 3. ''Hərəkət formasına görə'':-Porşenli mühərrik (dirsəkli val, qol və porşenin kombinasiyası)
:-Fırlanan porşenli mühərrik (məs. Vankel və ya sferik mühərrik),
:-Xətti porşenli mühərrik,
:-Dönən porşenli mühərrik (irəli-geri hərəkət),
:-Mederer-mühərriki (porşen qol ilə birlikdə hazırlanır).
* 4.''Silindrlərin sayına və quruluşuna görə''
:- Bir silindrli (1),
:- Ardıcıl silindrli (2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 14, 16),
Sətir 46:
:-Boks formalı (2, 4, 6, 8, 12),
:-Ulduz formalı (3, 5, 7, 9, 11),
* 5.''Alışdırma üsuluna görə''
:-xaricidən alışdırma,
:-daxildən alışdırma,
:-öz-özünə alışdırma.
==== Tarixinə dair ====
[[İmage:Lenoir_Motor_2.jpg|thumb|right|240px|Lenoarın qaz mühərriki, 1860]]
Sənayeləşmə prosesinin genişlənməsi və [[buxar maşını|buxar
==== Mənbə ====
* ''Sigvard, St.'' Die Maschine. Geschichte, Elemente, Funktion. Ein enzyklopädische Sachsbuch. Augusburg, 1992, 240 S.
* ''Richard Shelton Kirby at al''. Engineering in History. Dover Publications INC., New York, 1990, 530 p.
* ''Troitzsch, U.'' Technik - von den Anfängen bis zur Gegenwart. Braunschweig: Westermann, 1982, 640 S.
* ''Sass, F.'' Geschichte des Verbrennungsmotorenbaues 1860-1918. Berlin, 1962.
[[Kateqoriya:Avtomobilqayırma]]
{{Link FM|af}}
Sətir 77 ⟶ 76:
[[el:Μηχανή εσωτερικής καύσης]]
[[en:Internal combustion engine]]
[[eo:Eksplodmotoro]]
[[es:Motor de combustión interna]]
[[eu:Barne-errekuntzako motor]]
|