Taliban: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k 109.127.22.93 tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Vago tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu.
Şəkilin əsli silindiyinə görə məqalədən informasiya götürüldü
Sətir 1:
'''''Taliban''''' ([[ərəb dili|ərəbcə]] طالبان — "tələbələr") — [[1994]]-cü ildə yaranan və [[1996]]-[[2004]]-cü illər arası [[Əfqanıstan]]ın bütün ərazisini idarə etmiş hərəkatdır.
 
Hərəkat [[Qəndəhar]] şəhərindəki mədrəsədə, Şeyx Məhəmməd Omərın başçılığı altında, 30 tələbə ilə birgə yaradılıb. Bəzi mənbələrə görə{{Mənbəsiz}} təşkilat [[Pakistan]] xüsusi xidmət orqanları tərəfindən [[Türkmənistan]] ilə ticarət yolunun müdafiəsi üçün yaradılmışdır. Talibanları digərlərindən zahirən fərqləndirən xüsusiyyət onların qara çalma və ağ paltar geymələridir. [[Məhəmməd Nəcibulla]] rejiminin yıxılmasından sonra dayanmayan vətəndaş müharibəsi zamanı talibanlar, əfqan ictimaiyyətini islam[[İslam]] bayrağı altında birləşməyə çağırırdı.
 
Məhəmməd Nəcibulla rejimini qorumaq və ölkədə sovet ideologiyasının dağılmasına imkan verməmək üçün ölkəyə yeridilən [[SSRİ]] qoşunlarına qarşı müqavimət göstərən təşkilat, [[Pakistan]]ın xüsusi xidmət orqanı - [[ISI]] tərəfindən dəstəklənirdi. Taliblər hakimiyyətə gəldikdikləri dövrdə ölkənin rəsmi adlandırılması Əfqanıstan İslam Əmirliyinə dəyişdirildi. Taliban hakimiyyəti yalnız 4 ölkə [[Səudiyyə Ərəbistanı]], [[Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri]], [[İçkeriya]] və [[Pakistan]] tərəfindən tanınmışdır.
 
== İdeologiya ==
Taliban tərəfindən idarə olunan ərazilərdə ciddi izlənilən [[şəriət qanunları]] yeridilir. [[Televiziya]], musiqi və [[musiqi alətləri]], [[incəsənət]], [[alkoqol]], [[şahmat]], ağ ayaqqabı (ağ rəng - taliban hərəkatının bayrağıdır), açıq formada seks və bu kimi mövzular danışmaq qadağandır.<ref>Amy Waldman. No TV, no Chess, No Kites: Taliban's Code, from A to Z. [[New York Times]], 22 noyabr 2001</ref> Kişilərə müəyyən uzunluqda [[saqqal]] saxlamaq lazımdır. Qadınlara işləmək, kişi cinsi tərəfindən [[həkim]] müayinəsindən keçmək, ictimai yerlərdə həyat yoldaşı və ya kişi cinsindən olan qohumsuz görünmək qadağandır;. Bütün bunlar qadınların təhsildətəhsil ocaqlarında rolurolunu hiss ediləcək dərəcədə azalmışdır. [[2001]]-ci ildə qızların orta məktəblərdəki sayı 1%-ə bərabər idi. Talibanların hakimiyyəti zamanı orta əsr cəza növləri yeridilmişdi: oğurluğa görə bir və ya iki əl kəsilirdi və sair. Talibanlar digər dinin nümayəndələrinə və onların mədəniyyətinə qarşı olduqca aqressiv mövqedədirlər. Belə ki, talibanlar Əfqanıstanı idarə etdikləri dövrdə Buddanı canlandıran, III və VI əsrlərə aid ən böyük buddist abidəsini məhv etmişlər.<ref>[http://lenta.ru/world/2001/03/09/buddahs/ Талибы уничтожили статуи Будды в Бамиане]</ref> Bundan əlavə islamın [[sünni]] qoluna məxsus olduqlarına görə [[şiə|şiələri]] təqib edirdilər. Bu üzdən hərəkatın qonşu [[İran]]dan dəstək almasına baxmayaraq, hakimiyyətləri dövründə əlaqələrməktəblərdə olduqcatəhsil soyumuşduralırdı.
[[Şəkil:Taliban public execution of Zarmeena 1999.jpg|thumb|200px|Talibanlar ölkənin baş futbol stadionunda qadını edam edən zaman, 16 noyabr 1999]]
Taliban tərəfindən idarə olunan ərazilərdə ciddi izlənilən [[şəriət qanunları]] yeridilir. [[Televiziya]], musiqi və [[musiqi alətləri]], [[incəsənət]], [[alkoqol]], [[şahmat]], ağ ayaqqabı (ağ rəng - taliban hərəkatının bayrağıdır), açıq formada seks və bu kimi mövzular danışmaq qadağandır.<ref>Amy Waldman. No TV, no Chess, No Kites: Taliban's Code, from A to Z. [[New York Times]], 22 noyabr 2001</ref> Kişilərə müəyyən uzunluqda saqqal saxlamaq lazımdır. Qadınlara işləmək, kişi cinsi tərəfindən həkim müayinəsindən keçmək, ictimai yerlərdə həyat yoldaşı və ya kişi cinsindən olan qohumsuz görünmək qadağandır; qadınların təhsildə rolu hiss ediləcək dərəcədə azalmışdır. 2001-ci ildə qızların orta məktəblərdəki sayı 1%-ə bərabər idi. Talibanların hakimiyyəti zamanı orta əsr cəza növləri yeridilmişdi: oğurluğa görə bir və ya iki əl kəsilirdi və sair. Talibanlar digər dinin nümayəndələrinə və onların mədəniyyətinə qarşı olduqca aqressiv mövqedədirlər. Belə ki, talibanlar Əfqanıstanı idarə etdikləri dövrdə Buddanı canlandıran, III və VI əsrlərə aid ən böyük buddist abidəsini məhv etmişlər.<ref>[http://lenta.ru/world/2001/03/09/buddahs/ Талибы уничтожили статуи Будды в Бамиане]</ref> Bundan əlavə islamın [[sünni]] qoluna məxsus olduqlarına görə [[şiə|şiələri]] təqib edirdilər. Bu üzdən hərəkatın qonşu [[İran]]dan dəstək almasına baxmayaraq, hakimiyyətləri dövründə əlaqələr olduqca soyumuşdur.
 
Talibanların hakimiyyəti zamanı orta əsr cəza növləri yeridilmişdi: oğurluğa görə bir və ya iki əl kəsilirdi və s. Talibanlar digər dinin nümayəndələrinə və onların mədəniyyətinə qarşı olduqca aqressiv mövqedədirlər. Belə ki, talibanlar Əfqanıstanı idarə etdikləri dövrdə Buddanı canlandıran, III və VI əsrlərə aid ən böyük buddist abidəsini məhv etmişlər.<ref>[http://lenta.ru/world/2001/03/09/buddahs/ Талибы уничтожили статуи Будды в Бамиане]</ref> Bundan əlavə İslamın [[sünni]] qoluna məxsus olduqlarına görə [[şiə|şiələri]] təqib edirdilər. Bu üzdən hərəkatın qonşu [[İran]]dan dəstək almasına{{Mənbəsiz}} baxmayaraq, hakimiyyətləri dövründə əlaqələr olduqca soyumuşdur.
Talibanlar qadınların təhsil almasının qadağan olunması tərəfdarları kimi çıxış edirlər. Hücum obyektləri bir çox hallarda qadınların oxudugu qərb yönümlü məktəblər olurdu; yalnız 2008-ci ildə Pakistanın şimal-qərb regionunda talibanlar tərəfindən 150 qadın məktəbi məhv edilib.<ref>[http://www.viewlondon.co.uk/news/taliban-attack-four-pakistani-schools-18979299.html Taliban attack four Pakistani schools] — London News, 19 января 2009</ref>
 
Talibanlar qadınların təhsil almasının qadağan olunması tərəfdarları kimi çıxış edirlər. Hücum obyektləri bir çox hallarda qadınların oxudugu qərb yönümlü məktəblərməktəblərə olurdu;. yalnızYalnız [[2008]]-ci ildə Pakistanın şimal-qərb regionunda talibanlar tərəfindən 150 qadın məktəbi məhv edilib.<ref>[http://www.viewlondon.co.uk/news/taliban-attack-four-pakistani-schools-18979299.html Taliban attack four Pakistani schools] — London News, 19 января 2009</ref>
 
== Şeyxləri ==