Atom fizikası: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Bot redaktəsi əlavə edilir: ur:جوہری طبیعیات |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
[[Şəkil:Atomun planetar modeli.jpg|right|thumb|400|Atomun planetar modeli]]
'''Atom fizikası''' - atomların qurluş və xassələrini, elektron örtüyünün qurluşunu, və onun dəyişməsi zamanı baş verən fiziki və kimyəvi prosesləri öyrənən fizikanın əsas bölmələrindən
Atom fizikasının başlıca vəzifəsi atomun enerji səviyyəsinin düzgün xaraketrini, onların incə və ifrat (hədsiz dərəcədə) incə quruluşunu, xarici elektrik və maqnit sahələrində enerji səviyyələrinin parçalanması yaxud hər hansı dəyişməsini öyrənməkdən, hərəkət miqdarı momentinin ala biləcəyi qiymətləri və həyacanlanmış hallarda elektronların orta yaşama müddətini tapmaqdan ibarətdir. Buna görədə müasir atom fizikasına atomun qurluşunu öyrənən nəzəriyyələr, kimyəvi birləşmələrdə və kristallarda atomların qarşılıqlı təsirini, eləcədə atomun optik və rentgen şüalanma spektrlərini öyrənən fizika bölmələri də daxildir. Atom fizikası [[XIX]] əsrin sonu, [[XX]] əsrin əvvəllərində yaranmışdır. Lakin atomun varlığı və onun bölünməz olması haqqında ilk fikirlər [[Demokrit]] və [[Epikür]]ə məxsusdur. [[XVII]] əsrdə fransız filosofu P. Qassendi və ingilis kimyaçısı [[Robert Boyl]] bu fikri yenidən söyləmişlər. Kimyanın inkişafı ilə əaqədar C. Dalton atomlarda həndəsi nisbətlər qanunu kəşf etdi. [[Amedeo Avoqadro|A. Avoqadro]] və S. Kannitsaro atomla molekul arasındakı fərqləri tapmışlar. [[XIX]] əsrin sonlarında atomların optik xassələrinin öyrənilməsinə başlanması ilə atom fizikasının əsası qoyuldu. Hər bir atomun xarakterik optik spektrə malik olması məlum olduqdan sonra onların qruplaşdırmağın mümkülüyü başa düşüldü. 1869-cu ildə D. İ. Mendeleyevin elementlərin atom kütlələrinin artması və kimyəvi xassələrinin periodik dəyişilməsi üzrə qurduğu sistem elm tərəfindən qəbul olundu. Radioaktivlik, elektronun kəşfi və bundan sonra [[Ernest Rezerford]]un [[Atomun planetar modeli|atomun planetar modeli]]ni verməsi ilə atom fizikasında inqilab oldu. Lakin planetar modeldə elektronun orbit üzrə təcillə hərəkət edərək öz enerjisini itirməsi və atomun nüvəsi üzərinə düşüb atomu məhv etməsi məsələsi həll olunmadı. Buna məsələni həll etmək üçün [[Nils Bor]] aşağıdakı iki postulatı irəli sürdü:
# Adi şəraitdə atom, enerjinin yalnız müəyyən (diskret) qiymətləri ilə xarakterizə olunan stasionar hallarda olur. Bu stasionar sistemində elektronlar nüvə ətrafında öz enerjilərinə uyğun energetik səviyyələrdə hərəkət edir və atom şüalanmır (şüa udmur).
# Atom yalnız bir stasionar haldan digərinə keçdikdə müəyyən \nu tezlikli şüa buraxa (və ya uda) bilər və buraxılan (və ya udulan) şüanın E enerjisi stasionar halların enerjilərinin fərqinə bərabər olar:
**'''<math> E=h \nu=E_m-E_n</math>'''<br>
-burada h-Plank sabiti, E<sub>m</sub>, E<sub>n</sub>-stasionar hallarda atomun ernerjisidir.
Bu iki postulat klassik fizika qanunlarına ziddir. Lakin, [[1913]]-[[1914]]-cü illərdə C. Frank və [[Henri Herts|H. Herts]] aparılmış təcrübələrin nəticəsində Bor postulatlarının doğruluğunu sübut etdilər. Atomların spektral analizi də Bor postulatlarının bir daha sübut etdilər. Bu postulatlara əsaslanan onların yaradıcısı Bor [[Hidrogen]] atomunun yarımkvant nəzəriyyəsini yaratdı.
Sonralar A. Zommerfeld qələvi metalların belə bir nəzəriyyəsini yaratdı və onların atomlarinda olan qanunauyğunluqları izzah etdi. Sonralar Bor postulatlarından istifadə edilərək Mozli qanunu (tezliyin kvadrat kökü elementin dövri sistemində sıra nömrəsi ilə düz mütənasibliyi qanunu ), hetropolyar molekulların atomları arasındakı qarşılıqlı təsiri izzah edildi.<br> Lakin Bor postulatlarının çatışmamazlıqlarıda var idi. Bu nəzəriyyə ardıcıl kvant nəzəriyyəsi deyildi. Bundan başqa Bor nəzəriyyəsi mürəkkəb atomlarının hətta Hidrogen atomunun spektr xəttinin intensivliyini
| |||