Moisey Kalankatlı: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Səhifənin məzmunu 'АЗЕРБАЙДЖАНЦЫ! ЕСЛИ ВЫ НЕ ЗНАЕТЕ ИСТОРИЮ, НЕ ПИШИТЕ ЕРУНДУ! ...' yazısı ilə dəyişdirildi
k 95.29.70.214 tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Sortilegus tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu.
Sətir 1:
{{Azərbaycan tarixi}}
АЗЕРБАЙДЖАНЦЫ! ЕСЛИ ВЫ НЕ ЗНАЕТЕ ИСТОРИЮ, НЕ ПИШИТЕ ЕРУНДУ!
 
АРМЯНЕ ВСЕГО МИРА.
'''Moisey Kalankatlı''' ([[ingiliscə]]: ''Moses of Kalankatuyk''; [[ermənicə]]: Մովսես Կաղանկատվացի) və ya '''Musa Daşqurançı''' ([[ingiliscə]]: ''Movses Dasxuranci'') - mənşəcə [[Qafqaz albanları]]ndan olan tarixçi, “[[Alban ölkəsinin tarixi]]” əsərinin müəllifi. Kalankatlı bu əsəri böyük alban hökmdarı [[Cavanşir]]in sifarişi ilə yazmışdır.
 
Moisey Kalankatlı qüdrətli alban hökmdarı [[Cavanşir]]in müasiri idi. Məhz bu dövr [[Qafqaz Albaniyası|Albaniya]]nın siyasi və mədəni dirçəlişi dövrü sayılırdı. Hərbi istedadı, müdrik və çevik siyasəti ilə Albaniyanı öz əzəli hüdudlarında - cənubda [[Araz]] çayından, şimalda [[Dərbənd]]ədək olan ərazidə birləşdirən və bərpa edən, müstəqil daxili və xarici siyasət yeridən, alban kilsəsinin müstəqilliyini qoruyub saxlayan Cavanşir, şübhəsiz, xüsusi yazılı abidədə öz dövrünün inikasını görmək arzusu ilə Moisey Kalankatlıya "[[Alban ölkəsinin tarixi|Alban tarixi]]" kitabını sifariş verir. Həmin kitabın meydana gəlmə səbəblərindən biri də budur.
 
Üç tərəfdən olan siyasi təzyiq şəraitində dövlətin müstəqilliyini saxlamaq, özünün mədəni-ideoloji bənzərsizliyini qorumaq naminə alban xalqını mübarizəyə səfərbər etmək məqsədilə dövrün şanlı səhifələri ilə yanaşı, [[Bibliya]] dövründən ''"bu günədək"'' (yəni VIII əsrədək) baş verən hadisələri işıqlandıran bir əsərin olması vacib idi.
 
Beləliklə, "Alban tarixi" müəllifinin məqsədi [[Qafqaz Albaniyası|Alban məmləkəti]]nin, onun xalqının, ərazisinin, siyasi və mənəvi həyatının yaranma və inkişaf tarixini əks etmək, onun [[Alban Arşakiləri|Arşakilər]] və [[Mihranilər]] sülalələrinə mənsub hökmdarlarının, xüsusilə [[Cavanşir]]in dövrünü təsvir etmək, hakimiyyətin arasıkəsilmədən irsən keçdiyini göstərmək, apostol patriarxlığı ilə başlamış avtokefal (müstəqil) [[Alban Həvari Kilsəsi|alban kilsəsi]]nin yaranma tarixini izləmək olmuşdur.
Beləliklə, bu abidə [[Qafqaz Albaniyası|Albaniya]]nın müstəqil dövlətçiliyini və müstəqil kilsəsini mədh etmişdir.
 
"[[Alban ölkəsinin tarixi|Alban tarixi]]" üzərində sonradan aparılmış redaktə izlərinə baxmayaraq, abidənin ifadə tərzi, haqqında danışılan məlumatların nisbi tamlığı, müəllifin maraq dairəsinin genişliyi, ölkənin daxili və xarici həyatında baş verən hadisələrin dəqiq tarixini müəyyənləşdirməyə imkan verən xronoloji sistemin işlənib hazırlanması, dövr üçün demək olar, xarakter olan tarixi duyumun olması, müəllifin hadisələri şərhində müəyyən obyektivliyin mövcudluğu belə bir fikir yaradır ki, o dövrdə Albaniyada müəyyən ənənələr və tarixi şərh etmə təcrübəsi olmuşdur.
Əsər strukturuna görə üç hissədən ibarətdir: Birinci hissə [[Bibliya]] tarixi ilə başlayır. Mənbədəki məlumata görə, mənşəcə [[Yafəs]] soyundan olan [[Qafqaz albanları|albanlar]] bu soyun '''Getarilər''' nəslinə mənsubdular. [[Ermənilər]] isə başqa bir nəsildən - '''Foqarma'''dan (Toqarmadan) törəmələrdir.
Qaynaqda [[Qafqaz albanları|albanlar]]ın adı yazısı olan 15 xalqın sırasında çəkilir. Ölkənin tarixi coğrafiyası - coğrafi təsvir, təbii sərvətlərin xarakterizə edilməsi, ölkə hüdudlarının dəqiq göstərilməsi ilə təqdim edilmişdir. IV fəsildən Albaniyanın real tarixinin şərhinə başlanır. Yerli hakim olan [[Aran]] ölkənin ilk hökmdarı adlandırılır, ondan sonra söhbət [[Alban Arşakiləri|Arşakilər]] sülaləsindən olan alban hökmdarları haqqında gedir. Birinci kitabda [[Xristianlıq|xristianlığın]] yayılma tarixi görkəmli yer tutur; V əsr [[Aluen kilsə məclisi|Aquen məclisi]]nin kilsə qanunları haqqında məlumat verilir. Birinci kitab [[hunlar]]ın ölkəyə hücumunun təsviri ilə başa çatır.
 
İkinci kitab [[552]]-ci ildən başlayır və [[711]]-ci il hadisələri ilə tamamlanır. Burada [[Sasanilər|Sasani]]-[[Bizans]], Sasani-Ərəb müharibələri təsvir edilir, alban hökmdarı [[Cavanşir]]in bu müharibələrdə iştirakı qələmə alınır. [[Mihranilər]]in tarixi, xüsusilə Cavanşirin və [[Varaz Tiridat]]ın hakimiyyəti əks etdirilir, alban katolikosu [[Viro]]nun fəaliyyəti göstərilir.
Üçüncü kitab [[ərəblər]]in tarix səhnəsinə çıxmaları, onların [[698]]-ci ildən [[877]]-ci ilə qədər [[Qafqaz Albaniyası|Albaniya]], [[Ermənistan]] və [[İberiya]]ya hücumlarına həsr olunub. Daxildə baş verən hadisələrdən Varaz Tiridatın hakimiyyətinin son illəri, hunlarla qarşılıqlı münasibətlər, alban katolikosu [[Katolikos Nerses|Nerses Bakur]]un fəaliyyəti əks olunub. Kitab X əsr hadisələri, alban hökmdarları və [[Alban Katolikoslarının siyahısı|katolikoslarının siyahısı]] ilə başa çatır.
 
== Həmçinin bax ==
 
* [[Ziya Bünyadov]]
* [[Fəridə Məmmədova]]
* [[Qafqaz Albaniyası]]
* [[Mxitar Qoş]]
* [[Alban salnamələri]]
 
== Mənbə ==
*Moisey Kalankatuklu, "Albaniya tarixi". Mxitar Qoş, "Alban salnaməsi". Ziya Bünyadovun tərcüməsində, Bakı, Elm, 1993.
*Təkrar nəşr: Moisey Kalankatuklu, "Albaniya tarixi". Mxitar Qoş, "Alban salnaməsi". Ziya Bünyadovun tərcüməsində, Bakı, Avrasiya press, 2006.
 
[[Kateqoriya:Qafqaz Albaniyası]]
[[Kateqoriya:Azərbaycan tarixçiləri]]
[[Kateqoriya:Azərbaycanlı tarixçilər]]
[[Kateqoriya:Türk tarixçilər]]
 
[[en:Movses Kaghankatvatsi]]
[[fa:موسس کاغانکاتواتسی]]
[[fr:Moïse Kaghankatvatsi]]
[[hy:Մովսես Կաղանկատվացի]]
[[ka:მოვსეს კალანკატვაცი]]
[[ru:Мовсес Каганкатваци]]