Muğan düzü: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 9:
*- Xərmən, Nadir təpələri
*- Aslandüzdə qədim məzarlıq.
Muğan düzü Kür-Araz ovalığının bir hissəsidir. Şimal-qərbdə [[Araz çayı]] vasitəsilə [[Mil düzü]]ndən, [[Kür çayı]] vasitəsilə [[Şirvan düzü]]ndən ayrılır. Cənubda və cənub-şərqdə Lənkəran ovalığına və Salyan düzünə qovuşur. Düzün cənub-qərb davamı [[Cənubi Azərbaycan]] ərazisindədir. Tarixən Araz çayı Muğan düzündən axaraq bilavasitə [[Xəzər dənizi]]nə tökülürdü. [[1896]]-cı ildə Araz öz sağ sahilini yuyub Muğan düzünün bir hissəsini basmışdır. Yalnız [[1916]]-cı ildə bu yuyulmanın qarşısı alınmış, Araz öz yatağına qaytarılmışdır. Düzənlikdəki, bir çox göl və bataqlıq da (Ağçala, Mahmudçala və digərləri) həmin daşqın zamanı əmələ gəlmişdir. Muğan düzünün çox hissəsi dəniz səviyyəsindən aşağı olub, Kür çayı, xüsusən də Araz çayının gətirdiyi çöküntülərdən əmələ gəlmişdir. Kür-Araz ovalığı, o cümlədən Muğan düzü [[Azərbaycan]]ın ən qədim [[əkinçilik]] bölgəsidir. Burada qədim zamanlarda istifadə edilən arxların izləri vardır. Bu arxlardan bəziləri təmir edilmiş, yeni arx və kanallar da çəkilmişdir. Mənbələrdə Azərbaycan ərazisində Muğan və Muğanniyə adlı iki coğrafi obyekdən bəhs olunur. Orta əsrlərdə [[Qəbələ]] ilə həmsərhəd olub, [[Girdimançay|Girdiman]] və [[Göyçay (çay)|Göyçay çay]]larının aşağı axarı boyu ərazi Muğaniyyə adlanırdı. Bəzi tədqiqatçılara görə, Muğan vilayəti və düzünün adı orta əsrlərdə mövcud olmuş Muğan şəhərinin adı ilə bağlıdır. Orta əsr ərəb mənbələrində (IX-X əsrlər) Xəzər dənizi sahilində, Kürün mənbəyindən təqribən 100 kilometr, cənubda [[Ərdəbil]]in 50 kilometrliyində yerləşən Muğan şəhəri iki çay arasında təsvir olunmuşdur. İbn Xordadbeh (IX əsr) Muğan hakimi Şəklə haqqında, Müqəddəsi (X əsr) başdan-başa bağ-bağatla əhatə olunmuş bu şəhərin gözəlliyi, əhalisinin hörmətcil və səxavətli olması barədə məlumat vermişdilər. Bir fikrə görə, şəhər XIII əsrdə monqol yürüşləri, digər fikrə görə isə, XV əsrdə Teymuri sultanı [[Əbu Səid]]lə Ağqoyunlu [[Uzun Həsən]] arasında baş vermiş vuruşma zamanı dağıdılmışdır. Qərnati, Zəkəriyyə Qəzvini və başqaları ümumiyyətlə, Muğan ölkəsi, onun geniş ərazidə yerləşməsi, iqliminin Azərbaycanınbaşqa yerlərinə nisbətən isti, [[heyvandarlıq]] üçün yararlı otlaqlara malik olması haqqında məlumat verir, yerli əhalini türkmənlər adlandırırlar. Antik müəlliflər (Hekatey, Herodot və başqaları) də tarixi Mukan ərazisində (indiki Muğan düzü) mik/muk tayfası haqqında məlumat vermişlər.
Azərbaycanda Muğan adı ilə bağlı 18 yaşayış məntəqəsi mövcuddur. Tədqiqatçılar bu toponimləri muq etonimi ilə əlaqələndirirlər. [[Ermənistan]]da Muğan, [[Gürcüstan]]da Muğanlı (Muğanlo), [[Özbəkistan]]da Muğan, [[Cənubi Azərbaycan]]da Muğan və Muğancuq, [[Tacikistan]]da Muğ qalası, [[Türkiyə]]də isə Muğancıq kəndləri qeydə alınmışdır.<ref>'''Azərbaycan toponimlərinin ensklopedik lüğəti, II cilddə. Bakı-2007. II cild, səh.118.</ref>
== Həmçinin bax ==
Sətir 14 ⟶ 20:
*[[Muğan]]
*[[Muğanlı]]
== Mənbə ==
== İstinadlar ==
<references/>
[[Kateqoriya:Azərbaycan coğrafiyası]]
| |||