Rus Pravoslav Kilsəsi: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
'''Rus Pravoslav kilsəsi'''-pravoslav kilsələri arasında ən böyüyüdür. Onun tarixi rusların xristianlığı qəbul etdikləri IX əsrdən başlayır. Tarixi qaynaqlardan məlum olduğuna əsasən, bu əsrin ikinci yarısında Kiyev şəhərində xristian icması mövcud olmuşdur. Rusların xristianlığı qəbul etməsində onların qonşusu olan Bizans İmperiyasının böyük rolu olmuşdur.
=== Tarixi ===
Knyaz Vladimir 988-ci ildən xristianlığı rəsmən qəbul etmiş, bu tarixdən rus kilsəsinin hakimiyyəti başlanmışdır.
Rus kilsəsi mövcudluğunun ilk beş əsrində Konstantinopol Patriarxlığının tabeçiliyində olmuşdur. Kilsənin başçısı olan mitropoliti Konstantinopol patriarxı təyin edirdi. Mitropolit əsasən yunanlardan olurdu. Lakin 1051-ci ildə knyaz Müdrik Yaroslav mitropolit vəzifəsinə dövrünün ən bilikli adamlarından olan İllarionu təyin etdirməyə nail olmuşdur. Kiyev şəhəri monqollar tərəfindən darmadağın edildikdən sonra mitropolit Maksim öz iqamətgahını Vladimirə köçürmüşdür. 1325-ci ildən mitropolitliyin mərkəzi Moskva şəhəri olmuşdur.
Sətir 16 ⟶ 17:
[[Şəkil:Patriarch Kirill of Moscow .jpg|thumb|200px|Rus Pravoslav Kilsəsinin indiki patriarxı Kirill]]
=== Strukturu ===
Rus Pravoslav kisəsinin müasir strukturu 2000-ci ildə qəbul edilmiş Əsasnamə ilə müəyyən edilmişdir. Bu əsasnaməyə görə kilsə digər Yerli Pravoslav kilsələri ilə qarşılıqlı əlaqələrə malik çoxmillətli Yerli Avtokefal Kİlsə kimi təqdim edilmişdir. Kilsənin əsas idarəedici orqanları Yerli Məclis, Arxierey Məclisi və başda Patriarx olan Müqəddəs Sinoddur. Bu orqanların hər biri müvafiq olaraq qanunverici, idarəedici və məhkəmə hakimiyyətini özündə cəmləşdirmişdir.
Sətir 28 ⟶ 30:
Kisənin ən kiçik qurumu prixod adlanır. O, məbəd ətrafında dünyəviləri və prixod başçısını birləşdirən dini təşkilatdır. Onun başçısı yepiskop tərəfindən, dindarlara rəhbərlik etmək və kilsəni idarə etmək məqsədilə təyin edilir. Prixod idarəetmə orqanları başçının rəhbərlik etdiyi Prixod Məclisi, ona tabe olan, kilsə ağsaqqalının başçılıq etdiyi Prixod Şurası və yoxlama komissiyasıdır.
=== Azərbaycanda fəaliyyəti ===
XIX əsrdə Rusiyanın Azərbaycanı işğal etməsi və burada rusların məskunlaşması ölkəmizdə pravoslavlığın yayılmasına təkan vermişdir. Bakı və Azərbaycanın digər bölgələrində məskunlaşan rus əhalisinin əksəriyyəti hərbçi və məmur ailələrindən ibarət idi. Onların dini tələbatının ödənilməsi və çar Rusiyasının Azərbaycanda mövqeyinin gücləndirilməsi məqsədilə pravoslav kilsələri və dua evləri inşa edilmişdir.
Bu sahədə ilk addım 1815-ci il yanvarın 1-də Şamaxı quberniyasının general-qubernatoru N.F.Rtişev tərəfindən atılmışdır. Onun sərəncamı ilə Bakıda ilk rus pravoslav kilsəsi ucaldılmışdır. Məbədin tikintisi üçün xristianlardan ianə yığılmış və sadə dindarlar hamılıqla bu işə cəlb olunmuşdur. Bu kilsəyə “Müqəddəs Nikolay” adı verilmiş, Tiflisdən olan David İvanov keşiş təyin edilmişdir.
XIX əsrdə Bakının dünya neft sənayesinin mərkəzinə çevrilməsi buraya xeyli sayda əksəriyyəti ruslardan ibarət fəhlə qüvvəsinin axışmasına səbəb olmuşdur. Artıq mövcud kilsələr gələnlərin dini tələbatını ödəyə bilmirdi. Bu səbəbdən, Bakıda Qafqazda ən böyük kilsə sayılan “Aleksandr Nevski” məbədi inşa edilmişdir. Bu məbəd on il ərzində tikilmiş və 1898-ci ildə pravoslavların ixtiyarına verilmişdir. Şəhərin mərkəzində ucaldılmış bu kilsə, möhtəşəmliyi və gözəl memarlıq üslubu ilə seçilirdi.
Azərbaycanda rus əhalisi artdıqca, ölkənin müxtəlif şəhərlərində, o cümlədən Bakı, Gəncə, Şamaxı və Xaçmazda pravoslav məbədləri tikilirdi. Təkcə Bakıda 17 kilsə var idi. Onlar arasında “Mixail-Arxangel”, “Müqəddəs Məryəmin miladı”, Biləcəridə “Müqəddəs Varfolomey”, Sabunçuda “Misirli Makari”, Bayılda “Mitropolit Aleksi” və Bakı dəmiryol pravoslav kilsələrini qeyd etmək olar.
Rus pravoslav xristian icmasının böyüməsi və onların dini həyatlarının tənzimlənməsi ilə bağlı 1905-ci ildə Bakı arxiyerey kafedrası (yeparxiyası) təsis edilmişdir. Daha sonra bu idarənin yepiskopları “Bakı və Xəzəryanı” adı ilə çağrılmışlar. Yeparxiyanın tərkibinə Xəzər dənizinin qərb sahili boyu olan pravoslav təsisatları daxil idi.
Bolşevik hakimiyyəti qurulanadək Azərbaycanda bütün pravoslav kilsələri, o cümlədən Bakı və Xəzəryanı yeparxiya Gürcüstan ekzarxatlığının arxiyepiskopuna və ya mitropolitinə (bir neçə yeparxiyanı birləşdirən pravoslav vilayət idarəçiliyi) tabe olmuşlar. Buradan ölkəyə dini rəhbərlər (blaqoçinniylər) təyin edilmişlər. 1904-cü ildə Azərbaycanda iki blaqoçin idarəsi var idi: birincisi, Göyçay, Quba və Şamaxı qəzalarını, ikincisi isə, Lənkəran və Cavad qəzalarını əhatə etmişdir.
Azərbaycan bolşeviklər tərəfindən işğal ediləndən və burada ateist kommunist rejimi qurulandan sonra bütün konfessiyaların nümayəndələri, din xadimləri təqib edilmiş, güllələnmiş, xeyli məscid, kilsə və sinaqoq dağıdılmış, müqəddəs kitablar məhv edilmiş, dini ayinlərin icrası qadağan olunmuşdur.
Rus Pravoslav kilsəsi də komminstlərin zülmü ilə üzləşmiş və ciddi itkilər vermişdir. Bakıda mövcud olmuş on yeddi kilsədən yalnız üçü qalmış, qalanlarının fəaliyyəti qadağan edilmiş, keşişlər isə repressiya qurbanı olmuşlar. 1934-cü ildə son Bakı yepiskopu Mitrofan Polikarpovun ölümü ilə Bakı və Xəzəryanı Yeparxiyanın fəaliyyəti dayanmışdır. Həmin dövrdə rəhbərsiz qalan sadə pravoslavlar qəbiristanlarda və evlərdə gizlicə yığışaraq müqəddəs bayramlarını keçirmiş və beləliklə, dini inanclarını qorumağa çalışmışlar.
II Dünya müharibəsinin baş verməsi Sovet hakimiyyətinin dinə münasibətini bir qədər yumşaltdı. Nəticədə, 1944-cü ildə Müqəddəs Məryəmin miladı məbədi fəaliyyətini bərpa edilərək, Baş kafedral kilsə statusu almış, 1946-cı ildə Mixail-Arxangel kilsəsi yenidən rus pravoslav kilsəsinin ixtiyarına verilmişdir. Hətta, həmin dövrdə Xaçmazda rus dindarları yeni ibadətgah tikməyə nail olmuşlar. Sovet hakimiyyəti illərində Azərbaycanın rus pravoslav məbədləri Rus Pravoslav Kilsəsinin Bakı-Stavropol yeparxiyasının tərkibinə daxil edilmişlər.
1991-ci ildə Azərbaycan xalqının müstəqilliyini bərpa etməsi və dünyəvi, demokratik, hüquqi dövlət quruculuğuna qədəm qoyması ilə yerli pravoslavlar üçün geniş imkanlar və perspektivlər açılmışdır.
1998-ci ildə Rus Pravoslav Kilsəsinin Bakı və Xəzəryanı Yeparxiyası fəaliyyətini bərpa etmişdir. Azərbaycan və Dağıstanın ərazisində olan rus pravoslav təsisatları onun idarəçiliyinə verilmişdir.
Müstəqillik illərində bir çox kilsələr, dua evləri, prixodlar bərpa edilmiş və əsaslı şəkildə təmir olunmuşlar. Onlar arasında Jen-Mironosets Baş kafedral kilsəsini xüsusilə qeyd etmək lazımdır.
Hazırda ölkəmizdə altı pravoslav məbədi fəaliyyət göstərir ki, onlardan üçü Bakıda yerləşir.
== Mənbə ==
* '''Müəllif:''' ''Anar Əlizadə''- "Cəmiyyət və din" qəzeti
[[Kateqoriya:Din]][[Kateqoriya:Xristianlıq]]
| |||