|
'''Materiya''' — [[insan]] şüurundan kənarda və ondan asılı olmayaraq mövcud olan və həmin şüurla inikas etdirilən obyektiv reallıqdır. Bu istiqamətdə XVII əsr fransız filosofu A.Holbax ilk uğurlu cəhd etmişdir. O göstərmişdir ki, materiya insan şüurundan kənarda, şüura qədər, şüur ilailə yanaşı və şüurdan asılı olmayaraq mövcud olan obyektiv reallıqdır.
XX əsrin əvvəllərində V.[[Vladimir İliç Lenin]] bu tərifə materyanınmateriyanın hiss üzvləri vasitəsi ilə bizə «"bəlli olması»" və «"dərkedilən olması»" keyfiyyətini əlavə etmişdir. Materiya real mövcud obyektlərin və dünya sistemlərinin sonsuz çoxluğunu əhatə edir, hər cür xassələrin və hərəkət formalarının substansial əsasıdır. Materiya yaradılmır və məhv edilmir, zamanca əbədi, özünün struktur təzahürləri etibarilə məkanca sonsuzdur, hərəkətlə qırılmaz bağlıdır. Şüur Materiyayamateriyaya xas inikasın ən yüksək forması kimi çıxış edir. Materiyanın subistansiallığısubstansiallığı, ümumiliyi və mütləqliyi dünyanın maddi vəhdətini səciyyələndirir. Dünyada elə bir şey yoxdur ki, o,Materiyanın materiyanın müəyyən növü və vəziyyəti, xassəsi və ya hərəkətinin forması, tarixi inkişafının məhsulu olmasın. Dünyanın maddi vəhdətinin etiraf edilməsi bütün ideal konsepsiyaların əksinə fəlsəfi materializmin, əsas başlanğıc prinsipidir. Həmin idealist konsepsiyalarda aləmdəki bütün hadisələrin substansiya növündə allahAllah iradəsi,“mütləq ideya”"mütləq ideya", ruh, enerji (Energetizmenergetizm) və s.götürülür.
Materiyanı onun müəyyən konkret formalarına,məs.maddəyə məsələn, maddəyə və ya atomlara müncər etmək olmaz, çünki Materiyanınmateriyanın maddədən ibarət olmayan növləri vardır: elektromaqnit qravitasiya sahələri, son dərəcə mürəkkəb struktura malik müxtəlif tipli neytronlar. Müasir elm nöqteyi-nəzərindən Materiyanınmateriyanın 3 əsas formalarıforması bunlardır: 1)
#cansız təbiət sistemləri (elementar zərrəciklər və sahələr, atomlar, molekullar, mikroskopik cisimlər, müxtəlif qaydalı kosmik sistemlər); 2)
#bioloji sistemlər (bütün biosfer-mikroorqanizmlərdən tutmuş insanlara qədər); 3)
#sosial təşkil olunmuş sistemlər (insan, cəmiyyət)
Lakin Materiyamateriya təkcə bu formalara müncər oluna bilməz, ona görə ki, sonsuz aləmdə obyektiv reallıq olmaqla Materiyanınmateriyanın keyfiyyətcə digər növləri,məs. məsələn, kvarklar və “elementar”"elementar" zərrəciklərin strukturunda digər mümükünmümkün mikrobyektlərmikroobyektlər vardır.
{{Fəlsəfə-qaralama}}
[[Kateqoriya:Fəlsəfə]]
|
