Ərətna bəyliyi: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
kRedaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 5:
Anadolu Səlcuqlu dövlətinin çöküşündən sonra, onun hakimiyyəti altındakı yerlər Elxanlılar dövlətinin əlinə keçmiş və Elxani valiləri tərəfindən idarə edəlməyə başlanmışdı. Bunlardan birisi də Ərətna bəy idi. Cəfər bəy oğlu Ərətna (Türküstan ağzında Ertene), Elxani idarəsindəki bir çox bənzərləri kimi Uyğur türklərindəndi <ref>Kemal Göde, Sultan Alaeddin Eratna, Ankara: Kültür Bakanlığı Türk Büyükleri Serisi, 1990.</ref> və Elxanlı hökmdarı tərəfindən Anadolunun bütün valiliyinə gətirilmişdi. Ancaq bir müddət sonra Elxani hökmdarı Əbu Səid Bahadır xanın vəfatı ilə başlayan taxt çəkişmələri üzərinə, 1344-cü ildə müstəgilliyini elan edərək Sultan adını almış, Ələddin ünvanıyla öz adına pul çixartmiş və təqribən bütün Orta Anadolu ilə Doğu Anadolunun önəmli bir bölümünə hakim olmuştur. Dövlətin paytaxti başlangıcda Sivas ikən, daha sonra Kayseri olmuş və dövlət yıxılıncaya qədər də belə davam etmişdir.
Sultan Ərətna və Ərətnalılar dövləti üzərinə ən ciddi və aydınladıcı çalışmalar yapanlardan biri olan Prof. Dr. Kamal Gödenin də incəliklə vurgulayaraq araşdırmaçıların diqqətinə çatdırdığı kimi: “Anadolu kimi türkmən bəylərinin yer yer istiqlallarını elan etməyə hazırlandıqları bir əyalətdə bir Uyğur türkü olan Emir Eratnanın başarılı olması nə dərəcə mümkün olmuş, nə dərəcə Anadolu Türk insanı Eratnaya itaət etmiş və nə dərəcə də Türkmən Bəyləri üzərində nüfuz qurabilmişdir?” <ref>Kemal Göde, Sultan Alaeddin Eratna, Ankara: Kültür Bakanlığı Türk Büyükleri Serisi, 1990.</ref>Gərçi Kamal Göde, öz soruşduğu bu suala son dərəcə açıqlayıcı cavablar verir amma, Türk dünyasının nüfuzlu tarix bilginlərindən Zəki Velidi Togandan yapılacak qısa bir alıntının da bu mövzuda olduqca açıqlayıcı olacağı düşünülə bilir:
“Emir Ertene, ...valiyi umumiler arasında ən parlaq şəxsiyətdir. Özü uyğur olduğu kimi, ətrafında da uyğurları toplamışdı. Məhəmməd Ibn Əli Şəbangare onun haqqında: ‘Əmir Ertene, Əbu Səid Xanın yarlığıyla Rum vilayətləri idarəsinə məmur təyin edilmişdi. Əbu-Səid Xanın vəfatından sonra o, məmləkəti ədalətlə idarə edib, bərpa etdi. ...Bu xüsusda o qədər irəli getdi ki, Anadolu məmləkətinin əhalisi ona ‘Kosa Peyğəmbər’ demişdir. Və özündən sonra yaxşı ad qoyaraq Allahın rəhmətinə getdi’ deməkdədir.<ref>A. Zeki Velidi TOGAN, Umumi Türk Tarihine Giriş (En Eski Devirlerden 16. Asra Kadar) , I. Cilt, İstanbul, “Enderun” kitabevi,1946, s. 259’dan aktaran Akışık, a.g.y. Ayrıca bak. “Azerbaycan: Kadim Coğrafyanın Genç Ülkesi -Tarihî Arkaplan”, http://azerbaycan.ihh.org.tr/tarihiarkaplan/tarihi/tarihi.html</ref>
Sətir 11:
Müasirlərindən Hələbli Nuriddin Həsən isə ‘Ertana adil, təbəəsi arasında sayılan, əzmli, cəsur və mükərrəm olub, hərkəs haqqında mültefit və mütəvazı idi’ deyir. Misirli Səlahəddin Safadi də onun mütədəyyin, xeyirsevir, timiz vi perhizkar, elm və fəzilət əhilləriylə söhbətdən doymaz və fəzilət sahibi olduğundan bəhsetmişdir.”
Ünlü səyyah İbn
Ərətna oğulları dövləti ən geniş şəkliylə, Türkiyənin Ankara, Kırşehir, Nevşehir, Yozgat, Tokat, Çorum, Amasya, Niğde, Kayseri, Sivas, Erzincan, Ərzurum, Tunceli, Samsun, Gümüşhane, Giresun, Malatya şəhərlərini əhatə edirdi. Bu ərazi, 214.000 km2 etməkdədir. Bir müddət sonra Ankara, Niğde, Kırşehir, Nevşehir, Samsun kimi çeşidli yerlər digər Anadolu Bəyliklərinə keçmiş, geri qalan bölgələrdə isə yıxılana qədər hökm sürmüşdür.
| |||