Yaxşı — müsbət xüsusiyyətlərə və ya keyfiyyətlərə malik olan; öz keyfiyyəti ilə verilən tələbləri təmin edən, lazımi qaydada olan, bəyənilən.
Azərbaycan dilində mənası
redaktə“Yaxşı” sözü Azərbaycan dilində müxtəlif məna və hallarda istifadə olunur[1]:
- Müsbət qiymətləndirmə — bir şeyin qənaətbəxş, lazımi keyfiyyətdə olduğunu ifadə etmək üçün işlədilir. Məsələn, “Bu yemək yaxşıdır” — yeməyin dadının və ya keyfiyyətinin yaxşı olduğu deməkdir.
- Razılıq bildirmək — razılaşmanı ifadə etmək üçün istifadə olunur. Məsələn, “Yaxşı, sabah görüşərik” — burda razılıq bildirərək bir planı təsdiq edir.[2]
- Sağlamlıq və ya rifah — bir insanın fiziki və ya mənəvi vəziyyətini təsvir etmək üçün işlədilir. Məsələn, “O, yaxşıdır” — yəni o, sağlam və ya rahat vəziyyətdədir.
- Əxlaq və davranış — insan davranışlarını və əxlaqını ifadə etmək üçün də istifadə edilir. Məsələn, “O, yaxşı insandır” — bu, həmin şəxsin mənəvi keyfiyyətlərinin müsbət olduğunu göstərir.[3]
Beləliklə, "yaxşı" həm əşyalara, həm də insanlara müsbət bir dəyər vermək üçün istifadə olunan geniş mənalı bir sözdür.[4]
Şərə qarşı müqavimət
redaktəDində, etikada və fəlsəfədə “xeyir və şər” çox yayılmış ikilikdir. Manixey və İbrahim dini təsirləri olan mədəniyyətlərdə şər adətən yaxşılığın antaqonist əksi kimi qəbul edilir. Yaxşılıq qalib gəlməli, şər isə məğlub olmalıdır.[5]
Dini bir anlayış olaraq, yaxşı və şər arasındakı dixotomiyanın əsas ideyaları Qərb mədəniyyətlərində elə inkişaf etmişdir ki, bu gün:
- Yaxşılıq geniş anlayışdır, lakin adətən həyat, xeyriyyəçilik, davamlılıq, xoşbəxtlik, sevgi və ədalətlə əlaqələndirilir.
- Pislik adətən şüurlu və qəsdən törədilən qanunsuzluq, başqalarına zərər verməyə yönəlmiş ayrı-seçkilik, insanların psixoloji ehtiyaclarını və ləyaqətini azaltmağa yönəlmiş alçaldılma, dağıdıcılıq və lazımsız və/və ya ayrı-seçkilik olmadan zorakılıq hərəkətləri ilə əlaqələndirilir [6]
- insan vəziyyətinin dilemması və onun həm yaxşı, həm də pis əməlləri yerinə yetirmək qabiliyyəti[7]
İstinadlar
redaktə- ↑ Plato. Republic. C.D.C. Reeve tərəfindən tərcümə olunub (2nd). Indianapolis, Ind.: Hackett Publ. Co. 1992. ISBN 978-0-87220-136-1.
- ↑ Fine, Gail. Plato on Knowledge and Forms. New York: Oxford University Press. 2003. 350. ISBN 0-19-924559-2.
- ↑ Charles H. Kahn, Democritus and the Origins of Moral Psychology, The American Journal of Philology (1985)
- ↑ Churton, Tobias. Gnostic Philosophy: From Ancient Persia to Modern Times. Inner Traditions – Bear & Company. 2005. ISBN 978-159477-035-7.
- ↑ Paul O. Ingram, Frederick John Streng. Buddhist-Christian Dialogue: Mutual Renewal and Transformation. University of Hawaii Press, 1986. P. 148-149.
- ↑ Ervin Staub. Overcoming evil: genocide, violent conflict, and terrorism. New York, New York, USA: Oxford University Press, Pp. 32.
- ↑ Griffith, Jeremy. The Human Condition // The Book of Real Answers to Everything!. 2011. ISBN 9781741290073. 2014-07-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-01.
Ədəbiyyat
redaktə- Aristotle. "Nicomachean Ethics". 1998. USA: Oxford University Press. (1177a15)
- Bentham, Jeremy. The Principles of Morals and Legislation. 1988. Prometheus Books.
- Boyce, Mary. Zoroastrians: Their Religious Beliefs and Practices. London: Routledge/Kegan Paul. 1979. Corrected repr. 1984; repr. with new foreword 2001.
- Dewey, John. Theory of Valuation. 1948. University of Chicago Press.
- Griffin, James. Well-Being: Its Meaning, Measurement and Moral Importance. 1986. Oxford: Oxford University Press.
- Hume, David. A Treatise of Human Nature. 2000. Oxford: Oxford University Press.
- Hurka, Thomas. Perfectionism. 1993. Oxford: Oxford University Press.
- Kant, Immanuel. Groundwork of the Metaphysic of Morals. 1996. Cambridge University Press. Third section, [446]-[447].
- Kierkegaard, Søren. Either/Or. 1992. Penguin Classics.
- Rawls, John. A Theory of Justice. 1999. Belknap Press.
- Ross, W. D. The Right and the Good. 1930. Oxford University Press.
