Vikipediya

Yer Sammiti

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ətraf Mühit və İnkişaf üzrə Konfransı (ing. UNCED), həmçinin Rio-de-Janeyro Konfransı və ya Yer sammiti (port. ECO92, Cúpula da Terra) kimi tanınan, 1992-ci il 3-14 iyun tarixlərində Rio-de-Janeyroda keçirilən BMT-nin əsas konfransı.

Yer sammiti BMT-nin tədbiri idi.

Yer sammiti, Soyuq müharibədən sonra üzv dövlətlərin inkişaf məsələlərində beynəlxalq miqyasda birgə əməkdaşlığı məqsədi ilə yaradılmışdır. Ayrı-ayrı üzv dövlətlərin davamlılıqla bağlı məsələlərinin həlli prosesinin böyüklüyü səbəbindən Yer sammiti digər üzv dövlətlər üçün əməkdaşlıq platforması olaraq təşkil edildi.

1992-ci il konfransının əsas nailiyyəti, "iqlim sisteminə təhlükəli insan müdaxiləsi" ilə mübarizə və atmosferdə istixana qazlarının konsentrasiyalarını sabitləşdirmək üçün qismən beynəlxalq ekoloji müqavilə kimi yaradılmış BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının (UNFCCC) yaradılması idi. BMT-nin Ətraf Mühit və İnkişaf üzrə Konfransı (UNCED) 154 dövlət tərəfindən imzalanmışdır. 2022-ci ilə qədər UNFCCC-nin tərəflərinin sayı 198 idi. Onun ali qərar qəbuledici orqanı olan Tərəflər Konfransı (COP) iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə irəliləyişi qiymətləndirmək üçün hər il toplanır.

BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının yaradılmasından bəri bir çox əlaqəli ekoloji konfranslar, iqlimlə bağlı forumlar, iqlim və ekoloji təhlükəsizlik sahələrində davam edən elmi tədqiqat təşəbbüsləri bu kəsişən məsələləri inkişaf etdirmişdir. Qeyri-hökumət təşkilatları (QHT)[1] və təhsil müəssisələrinin tanınmış simaları da bu tədbirlər də iştirakçı olmuşlar.

Yer sammiti ekoloji müqavilələrin ehtiyat prinsipi, ümumi, lakin fərqli əsas prinsiplərinin yayılmasında təsirli rol oynamışdır.[2]

Toxunulan məsələlər

redaktə

Toxunulan məsələlərə aşağıdakılar daxil idi:

  • istehsal nümunələrinin sistematik şəkildə yoxlanılması - xüsusilə benzində qurğuşun və ya radioaktiv kimyəvi maddələr daxil olmaqla zəhərli tullantılar kimi zəhərli komponentlərin istehsalı
  • Qlobal iqlim dəyişikliyi ilə əlaqəli olan qalıq yanacaqların istifadəsini əvəz edəcək alternativ enerji mənbələri
  • avtomobil emissiyalarını, şəhərlərdə tıxacları və çirklənmiş hava və tüstünün yaratdığı sağlamlıq problemlərini azaltmaq üçün ictimai nəqliyyat sistemlərinə yenidən baxılması
  • artan istifadə və məhdud su təchizatı
  • dünya okeanlarının qorunmasının vacibliyi.[3]

İnkişaf

redaktə

Sammitin mühüm nailiyyətlərindən BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasına dair razılaşma oldu ki, bu da öz növbəsində Kioto protokolu və Paris sazişinin imzalanmasına səbəb oldu. Digər razılaşma "Yerli xalqların torpaqlarında ətraf mühitin pozulmasına səbəb olacaq və ya mədəni baxımdan uyğun olmayan hər hansı fəaliyyətin keçirilməməsi" idi.

Gənclik

redaktə

Bu mərhələdə, gənclər iqlim idarəçiliyi çərçivəsində rəsmi olaraq tanınmırdı.[4] Gənclərə xüsusi qiymət verilməsə də, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ətraf Mühit və İnkişaf üzrə Konfransında gənclərin fəallığı gözə çarpırdı.[5] Gənclər, "Dayanıqlı İnkişafda Uşaq və Gənclərə dair Gündəliy"in 21-25-ci fəsilləri üzrə danışıqlara cəlb olunurdular.[6]

25-ci fəslin 2-ci bəndində qeyd olunduğu kimi, dünyanın hər yerindən gənclərin iştirakı, qərarların qəbulu proseslərinin bütün müvafiq səviyyələrində fəal iştirakları mütləqdir, çünki bu, onların bugünkü və gələcək həyatlarına təsir göstərir.[7]

UNCED-dən iki il əvvəl gənclər Yer Sammitinə hazırlıq üçün beynəlxalq səviyyədə təşkil olunmuşdular.[8] Gənclərlə bağlı narahatlıqlar Yer Sammitindən əvvəl Kosta-Rikada keçirilən Dünya Gənclərinin Ətraf Mühit Görüşündə, Juventud (Gənclik) 92-də birləşdirilmişdirlər.[9][10]

Müasir gənclərin ətraf mühitə və inkişafa dair qərarların qəbulunda iştiraka cəlb olunması...bu, Agenda 21-in (UNCED 1992) uzunmüddətli uğuru üçün çox vacibdir.[11]

UNCED-ə paralel olaraq,dünyanın müxtəlif ölkə gənclərinin iştirakı ilə Gənclər 92 konfransı təşkil edildi.[12][13] Bundan əvvəl və sonra da belə konfrans təşkil edilib.[14]

Həmçinin bax

redaktə

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ "World Conferences Introduction". www.un.org. 10 mart 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 aprel 2018.
  2. ↑ Morin, Jean-Frédéric; Allan, Jen; Jinnah, Sikina. "The survival of the weakest: the echo of the Rio Summit principles in environmental treaties". Environmental Politics (ingilis). 2023: 1–22. doi:10.1080/09644016.2023.2236505. ISSN 0964-4016.
  3. ↑ "Indus Delta: Bilawal says 2.4m acres of land is eroded by seawater". Business Recorder. 9 June 2022. İstifadə tarixi: 12 June 2022.
  4. ↑ Thew, Harriet. "Youth participation and agency in the United Nations Framework Convention on Climate Change". International Environmental Agreements: Politics, Law and Economics. 18 (3). 23 February 2018: 369–389. Bibcode:2018IEAPL..18..369T. doi:10.1007/s10784-018-9392-2.
  5. ↑ "NON-GOVERNMENTAL ORGANIZATIONS ACCREDITED TO THE UNITED NATIONS CONFERENCE ON ENVIRONMENT AND DEVELOPMENT" (PDF). UNEP.
  6. ↑ Vincelette, Jocelyn. "FEDERAL-PROVINCIAL RELATIONS AND THE ENVIRONMENT: ATTAINING SUSTAINABLE DEVELOPMENT THROUGH COOPERATION". Library and Archives Canada. April 1998.
  7. ↑ "Agenda 21: STRENGTHENING THE ROLE OF MAJOR GROUPS". United Nations.
  8. ↑ "Towards a National Sustainable Development Strategy". January 1993.
  9. ↑ "Block-3 Programmes and Services: YOUTH PARTICIPATION IN in Development". eGyanKosh.
  10. ↑ Angel, William David. The International Law of Youth Rights: Source Documents and Commentary (ingilis). Netherlands: Martinus Nijhoff Publishers. 1995. 645. ISBN 0-7923-3321-7.
  11. ↑ Dickson-Hoyle, Sarah; Kovacevic, Michelle; Cherbonnier, Marina; Nicholas, Kimberly A. Iles, Alastair (redaktor). "Towards meaningful youth participation in science-policy processes: a case study of the Youth in Landscapes Initiative". Elementa: Science of the Anthropocene. 6. November 13, 2018: 67. Bibcode:2018EleSA...6...67D. doi:10.1525/elementa.327.
  12. ↑ ""Youth Conference on Environment and Development (Youth 92)" held in Costa Rica from 22-29 March 1992". EU Archives.
  13. ↑ "A Guide to Agenda 21" (PDF). International Development Research Centre (IDRC). 1993.
  14. ↑ "The Global Forum for Environmental Education" (PDF). Global Network of Teachers and Students, Volume 4, Number 3.

Xarici keçidlər

redaktə
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Yer_Sammiti&oldid=7826325"