Yuris Upatnieks (latış. Juris Upatnieks‎; 7 may 1936, Riqa) — Latviya və ABŞ fiziki və ixtiraçısı, holoqrafiya sahəsinin pionerlərindən biri.

Yuris Upatnieks
latış. Juris Upatnieks
Doğum tarixi 7 may 1936(1936-05-07) (87 yaş)
Doğum yeri
Elm sahəsi fizika
İş yeri
Təhsili Akron Universiteti
Tanınır Leyt-Upatnieks holoqramının yaradıcısı
Üzvlüyü
Mükafatları Robert Qordon mükafatı (1965)
Vud mükafatı (1975)
Holli medalı (1976)
Latviya Elmlər Akademiyasının "Böyük" medalı (1999)
Valter Tsap mükafatı (2007)
Emmet Leyt medalı (2010)

Upatnieks II Dünya Müharibəsinin sonlarında valideynləri ilə birlikdə Latviyanın Sovet işğalından qaçdı və Almaniyadan sığınacaq istədi. 1951-ci ildə ailə ABŞ-yə mühacirət etdi. Ohayo ştatının Akron şəhərinin orta məktəbində oxudu və Akron Universitetində elektrik mühəndisliyi ixtisası üzrə təhsil alaraq 1960-cı ildə burada bakalavr dərəcəsinə yiyələndi. Bundan sonra Miçiqan Universitetinin Elm və Texnologiya İnstitutunda oxudu və 1965-ci ildə elektrik mühəndisliyi üzrə magistr dərəcəsi aldı. 1973-cü ildən 1993-cü ilədək Miçiqan Ətraf Mühit Tədqiqat İnstitutunda çalışmış və Ann Arbordakı Miçiqan Universitetinin Elektrik və Kompüter Mühəndisliyi Bölməsinin adyunkt professoru olmuşdur. Orada o, 1996-cı ilə qədər optika üzrə laboratoriya kursu tədris edirdi. 1993-cü ildən 2001-ci ilə qədər Ann Arborda "Applied Optics" üzrə konsultant idi. 1996-2001-ci illərdə o, həmdə Miçiqan Universitetinin maşınqayırma mühəndisliyi və tətbiqi mexanika bölməsində tədqiqatçı idi.

1964-cü ildə Emmett Leyt ilə birlikdə ABŞ-də ilk üç ölçülü holoqramları nümayiş etdirdi və Leyt ilə birlikdə 1962-1964-cü illərdə bir sıra texniki sənədlər nəşr etdi.[1][2]

2009-cu il tarixində vəziyyətə görə, Upatnieks 19 patentə sahibdir. Onlar arasında holoqrafik silah nişangahı da yer alır.[3]

Leyt və Upatnieksin işləri bu gün də ordu tərəfindən optik nişangahların istehsalında istifadə olunur, həmçinin onların qurduğu sistemlər hərbi və mülki aviasiya cihazlarında da tətbiq olunur, onların təklif etdikləri holoqram qeyd sxemləri isə bir çox sahələrdə istifadə olunur.[4]

1975-ci ildə Amerika Optika Cəmiyyətinin R. V. Vud mükafatını və 1976-cı ildə Amerika Mexanika Mühəndisləri Cəmiyyətinin "Holli" medalını (ing. Holley Medal) aldı. 1976-cı ildə Amerika İxtira və İnnovasiya İnkişafı Assosiasiyası tərəfindən "İlin ixtiraçısı" seçildi. O, Optika Cəmiyyəti və Beynəlxalq Optika Mühəndisliyi Cəmiyyətinin üzvüdür, bundan başqa o, həmçinin Latviya Elmlər Akademiyasının üzvlüyünə sahibdir, hətta 1999-cu ildə sonuncudan "Böyük" medala layiq görülmüşdür.

Patentləri redaktə

Upatnieks holoqrafiya və uzlaşma radiasiyası sahələrində iyirmi ABŞ Patentinin sahibi və ya ortaq sahibidir.

Patent

rəqəmi

Mövzu Təqdim

olunduğu

il

U.S. Patent 3.506.327 Uzlaşma təkan bağlamasının istifadəsi ilə "Wavefront" yenidən qurma prosesi 1970
U.S. Patent 3.532.407 Holoqrafiyada məkan tezliyinin azaldılması 1970
U.S. Patent 3.539.241 Şəffaf cisimlərin uzlaşma işıqla təsvir edilməsi metodu 1970
U.S. Patent 3.545.835 Mənbənin uzlaşmasına azaldılmış tələblərlə cüt şüalı holoqrafiya 1970
U.S. Patent 3.548.643 Holoqrafik vibrasiya analizi metodu və aparatı 1970
U.S. Patent 3.580.655 "Wavefront" yenidən qurma prosesi 1971
U.S. Patent 3.637.313 Şəffaf cisimlərin uzlaşma işıqla təsvir edilməsi metodu 1972
U.S. Patent 3.677.617 Yenidənqurma zamanı əlavə səpələnən quruluşundan istifadə edərək holoqrafik məlumatların azaldılması üsulu 1972
U.S. Patent 3.748.048 Şəffaf səthdə dəyişikliklərin aşkar edilməsi metodu 1973
U.S. Patent 3.838.903 "Wavefront" yenidən qurma prosesi 1974
U.S. Patent 3.894.787 Holoqramlar 1975
U.S. Patent 4.012.150 Holoqrafik işıq nişangahı 1977
U.S. Patent 4.057.317 Holoqram proyektoru 1977
U.S. Patent 4.223.975 Genişlənmiş holoqrafik şəkillərin aberrasiyasının düzəldilməsi 1980
U.S. Patent 4.277.137 Uzlaşma optik korrelyatoru 1981
U.S. Patent 4.643.515 Haşiyə rəngləməsi olan holoqramların qeyd edilməsi və göstərilməsi üçün metod və aparat 1987
U.S. Patent 4.711.512 Kompakt proyeksiya ekranı 1987
U.S. Patent 5.151.800 Kompakt holoqram displeyi və kompakt holoqramların hazırlanması üsulları 1992
U.S. Patent 5.483.362 Kompakt holoqrafik nişangahı 1996
U.S. Patent 6.674.521 Yastı hissələrin nisbi bucaq biroxluluğun sürətli ölçülməsi üçün optik metod və sistem 2004

İstinadlar redaktə

  1. Leith E. N. and Upatnieks J. Wavefront reconstruction with diffused illumination and three-dimensional objects // J. Opt. Soc. Am.—1964.—V. 54.—P.1295.
  2. "Holoqrafiya". 2010-07-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-18.
  3. U.S. Patent 5.483.362 — Compact holographic sight (Issued Jan. 9, 1996)
  4. "Иллюзия объекта". 2010-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-08-25.