Yuxarı Kolıma ulusu
Yuxarı Kolıma ulusu (saxa Амма улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon. İnzibati mərkəzi şəhər tipli Zıryanka qəsəbəsidir.
| Yuxarı Kolıma ulusu | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
|
|||||
|
65°44′ şm. e. 150°54′ ş. u.HGYO |
|||||
| Ölkə | |||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Yaradılıb | 30 aprel 1954 | ||||
| Sahəsi |
|
||||
| Saat qurşağı |
|
||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi |
|
||||
| Rəsmi sayt | |||||
 |
|||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
![Bayraq[d]](/wiki/Fayl:Flag_of_Verkhnekolymsky_rayon_(Yakutia).png)
.png)
Tarixi
redaktəRayon 30 aprel 1954-cü ildə qurulmuşdur.
Bölgənin yazılı tarixi 1647-ci ildə başlayır. 1643-cü ildə Semyon Dejnev, Dmitri Zıryan və Mixail Staduxinin birləşmiş dəstələri Alazeydən Kolımaya gəlir. 1647-ci ildə Kolımaya axan Yasaçnaya çayının sahilində ilk Yuxarı Kolıma qış daxması tikilir, sonradan kazak həbsxanası və qalası, daha sonra bir kəndə çevrilir. Dekembrist Mixail Aleksandroviç Nazimov 1826-cı ildə bura gətirilmişdir.
1868-ci ildən etibarən Verxnekolımsk kəndi yerli əhalinin xristianlaşma mərkəzinə çevrilir.
XX əsrin 30-cu illərində Zıryanka çayındakı kömür yataqlarının kommersiya işlənməsinin başlanğıcı ilə Yuxarı Kolıma bölgəsi tarixində yeni bir səhifə açılır. Zıryansk kömür hövzəsinin inkişaf tarixi 1936-cı ildə başlayır. İlk 8,5 min ton kömür Dalstroy mədənçiləri tərəfindən çıxarılır. Onun şöbəsinə Zıryansk kömür mədəni, 1932-ci ildə qurulmuş Kolıma-İndigirka gəmi şirkəti, məcburi əmək düşərgələri, kommunal kənd təsərrüfatı müəssisələri daxildir. Kömür sənayesi və gəmiçilik şirkətinin inkişafı Zıryan və Uqolnoye kəndlərin yaranmasına səbəb olur.
Coğrafiyası
redaktəRespublikanın şimal-şərqində yerləşir. Rayonun çox hissəsi Kolıma ovalığını əhatə edir. Şərqdə Yukagir yaylası, qərbdə Çerski silsiləsinin ətəkləri yerləşir. Rayonun ərazisi 67,8 min km²-dir. Muoma, Abıy, Orta Kolıma ulusları və Maqadan vilayətinin Srednekansk rayonu ilə həmsərhəddir. Bölgədəki iqlim kəskin kontinentaldır. Soyuq uzun qış və qısa, nisbətən isti yaya sahibdir. Temperaturun dalğalanması 90 dərəcədən çox, orta illik temperatur isə -11,7 dərəcə təşkil edir.
Ən böyük çayı Kolımadır. Digər çayları: Yasaçnaya, Zıryanka, Ojoqino və s.
Əhalisi
redaktə- Milli tərkib
2002-ci il siyahıyaalınmasına görə: ruslar - 2999 nəfər (53,05%), yakutlar - 1463 nəfər (25,88%), ukraynalılar - 318 nəfər (5.63%), yukagirlər - 304 nəfər (5.38%), evenlər - 269 nəfər (4.76%) və digər millətlər - 300 nəfər (5.30%).
- Urbanizasiya
Şəhər şəraitində (Zıryanka qəsəbəsi) rayon əhalisinin 67,74% -i yaşayır.
Yerli özünü idarəetmə
redaktəYuxarı Kolıma ulusu ərazisinə 1 şəhər və 5 kənd inzibati vahidliyinə ümumilikdə 6 yaşayış məntəqəsi daxildir.