Zöhrə Akçurina

Zöhrə Akçurina
Zöhrə Akçurina
	tatar. Зөһрә Акчурина
Doğum tarixi	1862
Vəfat tarixi	13 aprel 1903
Vəfat yeri	Tavriya quberniyası[d], Rusiya imperiyası;
Dəfn yeri	Zincirli mədrəsə;
Həyat yoldaşı	İsmayıl Qaspıralı;
Uşaqları	Şəfiqə Yusifbəyli,; Rüfət Qaspıralı;
Fəaliyyəti	jurnalist

Zöhrə Akçurina (krımtat. Зөһрә Акчурина) Bibi-Zöhrə Əsfəndiyar qızı Qaspralı (Qasprinskaya) (krımtat. Биби-Зөһрә Әсфәндияр кызы Гаспралы (Гаспринская)) bəzi mənbələrdə Zöhrə (Bibi-Zöhrə) Əsfəndiyar qızı Akçurina (krımtat. Зухра (Биби-Зегра) Асфандияровна Акчурина; 1862 – 13 aprel 1903, Tavriya quberniyası^[d]) — ilk krım tatar qadın jurnalist, “Tərcüman” qəzetinin naşirlərindən biri.

Görkəmli Krım tatar pedaqoq İsmayıl Qaspıralının həyat yoldaşı, “Tərcüman” qəzetinin naşirləri, jurnalistlər Rüfət Qaspıralı və Şəfiqə Qaspıralının anası, tatar əsilli Türkiyə siyasətçisi və yazıçısı, Türk Tarix Qurumunun ilk sədri Yusif Akçuranın əmisi qızı.

Həyatı

Zöhrə Akçurina 1862-ci ildə Simbirsk quberniyasının Sengileyevski rayonunun Staraya Timoşkina kəndində məşhur tatar knyazları nəsli olan Akçurinlər ailəsində anadan olub. Atası - Əsfəndiyar Akçurin, anası - Fatimə Akçurina idi.

Zöhrə uşaqlığını Koromışlovka kəndində keçirib. Artıq uşaqlıqdan həmyaşıdlarından fərqlənirdi: “gözəl, çevik, özünəməxsus iti zehni ilə seçilən və yaxşı danışıq qabiliyyətinə malik idi”. Uşaqlıqdan evdə təhsil almış, ona dərs deyən bir rus dayəsi olmuşdur. O, o dövrlər üçün yaxşı təhsil və müsəlman adət-ənənəsinə uyğun tərbiyə almışdı. Valideynləri Asılzat ailəsindən nümunə götürərək Zöhrəyə rus dilini, rus ədəbiyyatını və musiqisini öyrədən rus əsilli bir dayə tutmuşdular. Ayaz İshaki dayə barədə 1914-cü ildə “İl” qəzetində belə yazırdı: "Dayənin o qədər də biliyi olmasa da, onun başqa bir dünyadan, rus həyatından gəlməsi, Rusiyanın çiçəklənən ədəbiyyatına bir az da bələd olması, balaca Zöhrənin fantaziyalarına xoş ovqat bəxş etməsi, onun dünyagörüşünün genişlənməsinə və s. təsir etmişdir".

İsmayıl Qaspralı ilə görüş və nigah

Ailəsi

Həyat yoldaşı - İsmayıl Qaspıralı (1851-1914).
Qızları - Şəfiqə (1886-1975),^[1] Nigar (1896-?).
Oğulları - Rüfət (1884-1925),^[2] Cavad-Mənsur (1897-1958), Heydər-Əli (1898-?).

Xatirəsi

2015-ci ilin avqustunda “Yusuf Akçura: irs və müasirlik” mövzusunda beynəlxalq konfrans keçirilib. Həm bu konfransda, həm də bir neçə gün əvvəl Kazanda, sonra Ulyanovskda və Starotimoşkino ailə mülkündə Rusiya və Türkiyədən olan alimlər Akçurinlər ailəsinin tarixinə dair məruzələrlə çıxış ediblər. Bu konfrans çərçivəsində Starotimoşkino kənd kitabxanasına Zöhrə Qaspıralı-Akçurinanın adı verilib.^[3]

İstinadlar

↑ Хаблемитоглу, Наджип. Шефика Гаспирали и тюркское женское движение в России (1893—1920). Стамбул: Toplumsal Dönüşüm. 2004 [Şefika Gaspiralı ve Rusya'da Türk Kadın Hareketi (1893-1920)]. 672. ISBN 975-6-44880-6.
↑ Евгений Пажитнов. Родословная Исмаила Гаспринского Arxiv surəti 5 may 2023 tarixindən Wayback Machine saytında
↑ Барыш районы сайты, 2017-01-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2016-07-28 "Источник". 2017-01-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-26.

Ədəbiyyat

ru:Татарский энциклопедический словарь. Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999. ISBN 0-9530650-3-0.
А. Х. Махмутова. Лишь тебе, народ, служенье. Казань: «Мәгариф», 2003.
А. Х. Махмутова. Пора и нам зажечь огонь свободы. Казань: ТКН, 2006.
Т. И. Биктимерова. Ступени образования до Сорбонны. Казань:, 2011.
А. Беляев. Историческая генеалогия татарского народа. Казань: ТКН, 2012. ISBN 978-5-298-02215-6.

Xarici keçidlər

Род Акчуриных
Зухра Акчурина
Динара Тибаева. "Жемчужина татарской культуры". Проект «Хранители Родины».
"Как симбирянка Биби-Зухра Акчурина стала «матерью нации»". ru:Аргументы и Факты. 2014-03-06.
А. Х. Махмутова. "Акчурина-Гаспринская, Зухра (1862-1903)". Исламский портал.
А. Х. Махмутова. "Ощущение было такое, как будто всего меня ошпарили кипятком" (Зухра и Исмаил Гаспринские) // Гасырлар авазы - Эхо веков (3—4). 2014. 118–125. ISSN 2073-7475.
"Зухра Акчурина-Гаспринская (1862–1903), не бывает нации без её матерей". ИД «Медина». 2020-04-30.
"Казанские бренды начала XX века – мыло и чернила – выпускали с его портретом". Бизнес Online. 2021-03-13.
"Реформатор Исмаил Гаспринский и его любовь к Зухре". 2021-09-03.

[1] Хаблемитоглу, Наджип. Шефика Гаспирали и тюркское женское движение в России (1893—1920). Стамбул: Toplumsal Dönüşüm. 2004 [Şefika Gaspiralı ve Rusya'da Türk Kadın Hareketi (1893-1920)]. 672. ISBN 975-6-44880-6.

[2] Евгений Пажитнов. Родословная Исмаила Гаспринского Arxiv surəti 5 may 2023 tarixindən Wayback Machine saytında

[3] Барыш районы сайты, 2017-01-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2016-07-28 "Источник". 2017-01-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-26.

[1]

[2]

[3]