Zərdüşt belə deyirdi

Zərdüşt belə deyirdi: Hamı və heç kim üçün kitab (alm. Also sprach Zarathustra: Ein Buch für Alle und Keinen‎) — alman filosof Fridrix Nitsşe tərəfindən qələmə alınmış kitab (1882-1885). Kitabı müəyyən bir kateqoriyaya aid etmek çətindir. Nitsşenin düşüncələrinin ən yüksək səviyyəyə çatdığı yetkinlik dövrü bu kitab ilə başlayır. O, bu kitabı "yazılmış ən dərin əsər" olaraq təqdim etmişdir. Əsərdə bir çox fərqli mövzuya toxunulmuşdur. Bu kitab bir çox tənqidlərə məruz qalmışdır.

Zərdüşt belə deyirdi: Hamı və heç kim üçün kitab
alm. Also sprach Zarathustra‎
Müəllif	Fridrix Nitsşe
Janr	Fəlsəfi roman
Orijinalın dili	alman dili
Ölkə	Almaniya Federativ Respublikası
Orijinalın nəşr ili	1885
Elektron versiya

Məzmun və quruluşu

Əsər 4 əsas bölməyə ayrılır. 83 bölümdən ibarətdir və hər bölümün başlıq mövzusu insan davranışları və faktlardır. İlk iki hissəsini 1883-cü ildə, üçüncü hissəni 1884-cü ildə, dördüncü və son hissəni 1885-ci ildə yazmışdır.

Əsər fövqəlinsan və əbədi təkrarlanma anlayışları üzərində qurulub.

Əsərin dili şeir ilə adi yazı arasındadır. Ümumilikdə şeir xüsusiyyəti üstünlük təşkil edir. Nitsşe bu əsərdə alman dilinə uymayan fərqli bir danışıq tərzi seçmiş, öz tərzini yaratmışdır. Əsərlərindəki dilin qeyri-müəyyənliyi Nitsşenin fikirlərinin yanlış şərhinə gətirib çıxarmış, onun tərəfdarı olmadığı, hətta qarşı çıxdığı fikirlərə yol açmışdır. Buna görə də, Nitsşe özünü vaxtından əvvəl gəlmiş filosof hesab edir, insanların onu 1 əsr sonra anlayacağını demişdir. Bu yazı tərzi onun fəlsəfəsi ilə əlaqədardır. Nitsşe üçün fəlsəfə ilə yaşayış iç-içədir. Nitsşenin filosofu bir fərd olaraq, bir yaradıcı olaraq, dəyişməyən hər dəyərə qarşı bir döyüşçü olaraq bütlərin qarşısındadır.Filosof bu günə qədər dəyişmədən qalan hər şeyi dəyişdirən, doğru olduğuna inanılanların yanlışlığını, yanlış olduğuna inanılanların doğruluğunu göstərən, dəyərlərin yazılı olduğu lövhələri qıran insandır.

Nitsşe "inanmağa" qarşı çıxır. Hətta öz düşüncələrini belə imtahan edən Nitsşeyə görə, inanmaq araşdırmadan qəbul etməkdir.

"Zərdüşt belə deyirdi" əsərində Nitsşe özünə təmsilçi olaraq Zətdüştü seçir. O, bu adı, qədim İran peyğəmbəri olan Zərdüştün şərəfinə seçmişdir. Lakin Nitsşenin Zərdüştü tarixi Zərdüştün tam əksidir. O, peyğəmbər kimi dini yaymır, əskinə, ona qarşı çıxır. Əsərdəki Zərdüştə görə, insan heyvanla fövqəlinsan arasındakı ipdir. İnsanların hədəfi fövqəlinsana çevrilmək olmalıdır və bunun üçün bütün keçmiş dəyərləri, adətləri məhv etməlidir. Zərdüştün fikrincə, insanların nə Tanrıya, nə Zərdüştün özünə ehtiyacı yoxdur. Onlar qanunları özləri yaratmalı və özləri-özlərini mühakimə etməlidirlər.

Əsərdən parça:

"Otuz yaşın tamamında Zərdüşt vətənini və vətənin gölünü tərk edib dağlara çəkildi. Düz on il ruhu və tənhalığından həzz alıb bundan usanmadı. Axır ki, qəlbində dönüş oldu - bir sabah şəfəqlə birgə oyandı, üzünü günəşə tutub belə dedi: “Ulu ulduz! əgər işıqlandırdığın kəslər olmasaydı, sənin xoşbəxtliyin nəyə dönərdi?! Düz on il sərasər mənim mağaramın üzərinə qalxdın: Mən olmasaydım, mənim qartalım, ilanım olmasaydı, sən işığından doyar, təngə gələr və bu yol səni bezdirərdi. Amma biz hər səhər səni gözləyir, sənin artığını qəbul edir və sənə xeyir-dua verirdik. Bir bax! Mən həddən artıq bal toplamış arı kimi öz müdrikliyimdən təngə gəlmişəm; mənə əllər lazımdır, mənə sarı uzadılmış əllər." Fridrix Nitsşe Zərdüşt belə deyirdi