Zaqafqaziya Demokratik Federativ Respublikası

Zaqafqaziya Demokratik Federativ Respublikası (rus. Закавказская демократическая федеративная республика) — Azərbaycan, Ermənistan və Gürcüstan respublikalarının yaranmasına səbəb olmuş 1918-ci ilin 22 aprel və 26 may tarixləri arasında mövcud olmuş federativ respublika.

Tarixi dövlət
Zaqafqaziya Demokratik Federativ Respublikası
rus. Закавказская демократическая федеративная республика erm. Անդրկովկասյան Դեմոկրատական Ֆեդերատիվ Հանրապետություն gürc. ამიერკავკასიის დემოკრატიული ფედერაციული რესპუბლიკა
Bayraq
←  ←   →  →  →  → 22 aprel 1918 — 26 may 1918
Paytaxt	Tiflis
Böyük şəhərlər	Tiflis, Bakı, Kutaisi, Yelizavetpol, Aleksandropol, İrəvan, Batumi, Şuşa, Nuxa, Qars, Şamaxı, Quba, Ahalsıx
Dil(lər)	Azərbaycan dili, gürcü dili və erməni dili
Pul vahidi	Zaqafqaziya rublu
Sahəsi	186100 km2
İdarəetmə forması	Federasiya
Bu gün hissəsidir:	Azərbaycan Ermənistan Gürcüstan Rusiya Türkiyə
Prezident
· 22 aprel 1918 - 26 may 1918	Nikolay Çxeidze

Tarixi

Qurulması

Zaqafqaziya Komissarlığının Rusiya imperiyasının muxtar vilayəti olmadığını elan etməsindən sonra 10 fevral 1918-ci ildə Zaqafqaziya seymi iclasda müstəqillik elanı barədə qərar qəbul etmiş, 2 həftə sonra 24 fevralda müstəqillik elan edilmişdir. Lakin hələ ZDFR qurulmamışdı. 3 mart 1918-ci ildə Brest sülhündən sonra seymin legitimliyi sualı yaranmışdı. Belə ki, sülhə görə Osmanlı imperiyası Batumi, Qars və Ərdahanı geri qazanmışdı. Lakin bu torpaqlar faktiki olaraq Zaqafqaziya seyminin ərazisi idi və bunun üçün 14 martda ayrıca Trabzon sülh konfransı başladıldı. Erməni və gürcü deleqasiyaları seymin ərazi bütövlüyünü müdafiə etsə də, Azərbaycan deleqasiyası torpaqların Osmanlıya verilməsini təklif edirdi. Seymin deleqasiya başqanı Akaki Çxenkeli Brest sülhü şərtləri ilə razılaşıb torpaqları verməyi məsləhət görsə də seym səs çoxluğu ilə 13 aprel 1918-ci ildə Osmanlı imperiyasına qarşı müharibə elan etdi. Osmanlı ordusu sürətlə Batumi və Ərzurumu geri alsa da Qarsda dayandı. 22 apreldə seym və Osmanlı imperiyası arasında atəşkəs sazişi imzalandı və ZDFR rəsmən elan edildi.

Osmanlı ilə münasibətlər

Müstəqillik elanından sonra 11 mayda Batum konfransı öz işinə başladı. Osmanlının Zaqafqaziyaya qarşı iddialarının Tiflisə qədər genişləməsi və Ermənistandan keçəcək olan Qars-Culfa-Bakı dəmiryolu xətti barədə təklifləri ZDFR tərəfindən rədd edildi, bunun nəticəsində Osmanlı ordusu Ermənistana hücum etdi, Sərdarabad döyüşü, Qarakilsə döyüşü və Baş-Aparan döyüşü nəticəsində Osmanlı ordusu çox itki almasına rəğmən xeyli irəliləmişdi. 26 mayda Osmanlı imperiyası ZDFRnin buraxılması barədə ultimatum verdi. Gürcü tərəfi Osmanlı ilə ikinci bir müharibəyə girişməmək və daha çox ərazi itirməmək üçün 26 mayda müstəqilliyini elan etdi və Ermənistanı tək qoydu. Azərbaycan Demokratik Respublikası və Ermənistan Demokratik Respublikası isə 28 mayda müstəqilliklərini elan etdilər və ZDFR rəsmən dağıldı.

Parlament

ZDFR parlamentində təmsil olunan fraksiyalar:

• Gürcüstan Sosial-Demokrat Partiyası - 32 nəfər
• Müsavat - 30 nəfər
• Daşnaksütun - 27 nəfər

Hökumət

1. Baş nazir və xarici işlər naziri - Akaki Çxenkeli
2. Daxili işlər naziri - Noe Ramişvili
3. Maliyyə naziri - Aleksandr Xatisyan
4. Dəmiryolları naziri - Xudadad bəy Məlikaslanov
5. Ədliyyə naziri - Fətəli xan Xoyski
6. Müharibə naziri - Q.T.Qeorqadze
7. Kənd Təsərrüfatı naziri - Noe Xomeriki
8. Təhsil naziri - Nəsib bəy Yusifbəyli
9. Ticarət və Sənaye naziri - Məmmədhəsən Hacınski
10. Ərzaq naziri - A.İ.Saakyan
11. Dövlət xeyriyyəsi naziri - Ovannes Kaçaznuni
12. Əmək naziri - A.A.Erzinkyan
13. Dövlət nəzarəti naziri - İbrahim bəy Heydərov

Ərazisi

ZDFR aşağıdakı inzibati ərazi hissələrindən ibarət idi:

• Bakı quberniyası
• Yelizavetpol quberniyası
• İrəvan quberniyası
• Tiflis quberniyası
• Kutaisi quberniyası
• Batum oblastı
• Qars oblastı
• Qərbi Ermənistan idarəsi
• Zaqatala dairəsi
• Suxumi dairəsi