Zəncəfil

Zəncəfil (lat. Zingiber) — bitkilər aləminin zəncəfilçiçəklilər dəstəsinin zəncəfilkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Zəncəfil
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Birləpəlilər Klad: Commelinids Dəstə: Zəncəfilçiçəklilər Fəsilə: Zəncəfilkimilər Yarımfəsilə: Zingiberoideae Triba: Zingibereae Cins: Zəncəfil
Beynəlxalq elmi adı
Zingiber Mill., 1754
Şəkil axtarışı ITIS   42400 NCBI   4650 EOL   29233

Zəncəfil tərkibində efirli yağ olan bitkidir. Ümumiyyətlə, bu fəsildən olan üç növ bitkinin köklərindən zəncəfil alınır. Bunlar aptek zəncəfili, alpiniya zəncəfili və kuruma zəncəfilidir.

Göstərilən bu bitkilərin üçü də cənubi Asiyanın rütubətli tropik meşələrində bitir. Bunlardan: aptek zəncəfili Amerikanın münasib iqlimli rayonlarında çoxdan becərilir.

Zəncəfil bitkiləri çoxillik, orta boylu ot bitkiləridir. Hər üçünü də xoşagələn ətirli efirli yağı vardır. Kökümsov gövdələrində efirli yağın miqdarı daha çox olduğu üçün o, xammal kimi işlədilir. Bu bitkilərin efirli yağına xoş ətirli iy verən tərkibindəki seskviterpenlərdir (sineol, zinkiberol, kingerol və s.).

Zəncəfil yeyinti sənayesində ətirli ədviyyə kimi geniş istifadə edilir. Zəncəfilin eyni zamanda müalicəvi əhəmiyyəti də vardır. O, mədənin həzmetmə üzvlərinin fəaliyyətini artırır, mədə - bağırsağın iltihabının və çürüməsinin qarşısını alır. Odur ki, zəncəfilli xörəklərin və zəncəfil çayının xroniki mədə - bağırsaq xəstəliyinə tutulanlar üçün çox xeyri vardır.

Çin və Hind təbabətində zəncəfil

Çində miladdan 500 il əvvəl bitkilər haqqında yazılan bir təbabət kitabında zəncəfildən bəhs edilməsi bu bitkinin çinlilər tərəfindən əsrlərdən bəri istifadə olunduğunu göstərir. Adət ənənələrinə bağlı olan Çin təbabətində çox istifadə olunan zəncəfil, müasir Çin təbabətində də öz yerini mühafizə etməkdədir. Çində dərc olunan gündəlik dərman istifadəsi bələdçisində zəncəfilin müalicədəki istifadəsi bildirilir. Çinlilər zəncəfili mədə və qarın ağrılarında, ishalda, soyuqlamada və revmatizm xəstəliklərində istifadə edirlər.

Hindistanda zəncəfilin istifadə tarixi 2000 il əvvələ gedib çıxır. Xüsusilə günəş işığında qurudulmamış zəncəfil soyuqdəymə, astma, öskürmə, bağırsaq xəstəlikləri, iştahsızlıq, həzmsizlik və revmatizm xəstəliklərində müalicə məqsədilə istifadə olunur. Bal ilə dadlandırılmış zəncəfil çayı hindlilər tərəfindən öskürüyə və soyuqdəyməyə qarşı içilir.

Dində

"Quran"da zəncəfil haqqında belə bir ifadə var:

"Orada qarışığı zəncəfil olan bir kasadan içirərlər."

— İnsan surəsi, 17

Sinonimləri

Heterotipik sinonimləri

• Amomum L.
• Cassumunar Colla
• Dieterichia Giseke
• Dymczewiczia Horan.
• Jaegera Giseke
• Thumung J.Koenig
• Zerumbet T.Lestib.

Yarımnövləri

• Zingiber acuminatum Valeton
• Zingiber aguingayae Docot
• Zingiber albiflorum R.M.Sm.
• Zingiber album Nurainas
• Zingiber anamalayanum Sujanapal & Sasidh.
• Zingiber angustifolium C.K.Lim & Meekiong
• Zingiber apoense Elmer
• Zingiber argenteum Mood & Theilade
• Zingiber arunachalensis A.Joe, T.Jayakr., Hareesh & M.Sabu
• Zingiber atroporphyreum Škorničk. & Q.B.Nguyen
• Zingiber atrorubens Gagnep.
• Zingiber aurantiacum (Holttum) Theilade
• Zingiber banhaoense Mood & Theilade
• Zingiber barbatum Wall.
• Zingiber belumense C.K.Lim & Meekiong
• Zingiber bipinianum D.K.Roy, D.Verma, Talukdar & Dutta Choud.
• Zingiber bisectum D.Fang
• Zingiber brachystachys Triboun & K.Larsen
• Zingiber bradleyanum Craib
• Zingiber brevifolium N.E.Br.
• Zingiber bulusanense Elmer
• Zingiber calcicola Y.H.Tan & H.B.Ding
• Zingiber callianthum Triboun & K.Larsen
• Zingiber campanulatum T.Jayakr., A.Joe, Hareesh & M.Sabu
• Zingiber capitatum Roxb.
• Zingiber cardiocheilum Škorničk. & Q.B.Nguyen
• Zingiber castaneum Škorničk. & Q.B.Nguyen
• Zingiber caudatum Biseshwori & Bipin
• Zingiber cernuum Dalzell
• Zingiber chantaranothaii Triboun & K.Larsen
• Zingiber chengii Y.H.Tseng, C.M.Wang & Y.C.Lin
• Zingiber chlorobracteatum Mood & Theilade
• Zingiber chrysanthum Roscoe
• Zingiber chrysostachys Ridl.
• Zingiber citriodorum Theilade & Mood
• Zingiber clarkei King ex Baker
• Zingiber cochleariforme D.Fang
• Zingiber collinsii Mood & Theilade
• Zingiber coloratum N.E.Br.
• Zingiber corallinum Hance
• Zingiber cornigerum T.Jayakr., A.Joe, Hareesh & M.Sabu
• Zingiber cornubracteatum Triboun & K.Larsen
• Zingiber curtisii Holttum
• Zingiber cylindricum Thwaites
• Zingiber densissimum S.Q.Tong & Y.M.Xia
• Zingiber dimapurense Odyuo, D.K.Roy & A.A.Mao
• Zingiber discolor Škorničk., H.Ð.Tran & Rybková
• Zingiber eberhardtii Gagnep.
• Zingiber eborinum Mood & Theilade
• Zingiber elatius (Ridl.) Theilade
• Zingiber elatum Roxb.
• Zingiber ellipticum (S.Q.Tong & Y.M.Xia) Q.G.Wu & T.L.Wu
• Zingiber engganoense Ardiyani
• Zingiber fallax (Loes.) L.Bai, Juan Chen & N.H.Xia
• Zingiber flagelliforme Mood & Theilade
• Zingiber flammeum Theilade & Mood
• Zingiber flaviflorum C.K.Lim & Meekiong
• Zingiber flavofusiforme M.M.Aung & Nob.Tanaka
• Zingiber flavomaculosum S.Q.Tong
• Zingiber flavovirens Theilade
• Zingiber fragile S.Q.Tong
• Zingiber fraseri Theilade
• Zingiber georgeae Mood & Theilade
• Zingiber gracile Jack
• Zingiber gramineum Noronha ex Blume
• Zingiber griffithii Baker
• Zingiber guangxiense D.Fang
• Zingiber gulinense Y.M.Xia
• Zingiber hainanense Y.S.Ye, L.Bai & N.H.Xia
• Zingiber idae Triboun & K.Larsen
• Zingiber incomptum B.L.Burtt & R.M.Sm.
• Zingiber inflexum Blume
• Zingiber integrilabrum Hance
• Zingiber integrum S.Q.Tong
• Zingiber intermedium Baker
• Zingiber isanense Triboun & K.Larsen
• Zingiber jiewhoei Škorničk.
• Zingiber junceum Gagnep.
• Zingiber kangleipakense Kishor & Škorničk.
• Zingiber kawagoei Hayata
• Zingiber kelabitianum Theilade & H.Chr.
• Zingiber kerrii Craib
• Zingiber kunstleri King ex Ridl.
• Zingiber lambii Mood & Theilade
• Zingiber laoticum Gagnep.
• Zingiber larsenii Theilade
• Zingiber latifolium Theilade & Mood
• Zingiber lecongkietii Škorničk. & H.Ð.Tran
• Zingiber leptorrhizum D.Fang
• Zingiber leptostachyum Valeton
• Zingiber leucochilum L.Bai, Škorničk. & N.H.Xia
• Zingiber ligulatum Roxb.
• Zingiber limianum Meekiong
• Zingiber lingyunense D.Fang
• Zingiber loerzingii Valeton
• Zingiber longibracteatum Theilade
• Zingiber longiglande D.Fang & D.H.Qin
• Zingiber longii Y.H.Tan & H.B.Ding
• Zingiber longiligulatum S.Q.Tong
• Zingiber longipedunculatum Ridl.
• Zingiber longyanjiang Z.Y.Zhu
• Zingiber macradenium K.Schum.
• Zingiber macrocephalum (Zoll.) K.Schum.
• Zingiber macroglossum Valeton
• Zingiber macrorrhynchus K.Schum.
• Zingiber magang N.S.Lý & Škorničk.
• Zingiber malaysianum C.K.Lim
• Zingiber marginatum Roxb.
• Zingiber martini R.M.Sm.
• Zingiber matangense Noor Ain, Tawan & Meekiong
• Zingiber matupiense M.M.Aung & Nob.Tanaka
• Zingiber matutumense Mood & Theilade
• Zingiber mawangense Noor Ain & Meekiong
• Zingiber meghalayense Sushil K.Singh, Ram.Kumar & Mood
• Zingiber mekongense Gagnep.
• Zingiber mellis Škorničk., H.Ð.Tran & Sída f.
• Zingiber microcheilum Škorničk., H.Ð.Tran & Sída f.
• Yapon zəncəfili (Zingiber mioga (Thunb.) Roscoe)
• Zingiber mizoramense Ram.Kumar, Sushil K.Singh & S.Sharma
• Zingiber molle Ridl.
• Zingiber monophyllum Gagnep.
• Zingiber montanum (J.Koenig) Link ex A.Dietr.
• Zingiber multibracteatum Holttum
• Zingiber murlenica Ram.Kumar, Sushil K.Singh & S.Sharma
• Zingiber nanlingense Lin Chen, A.Q.Dong & F.W.Xing
• Zingiber natmataungense S.S.Zhou & R.Li
• Zingiber nazrinii C.K.Lim & Meekiong
• Zingiber neesanum (J.Graham) Ramamoorthy
• Zingiber neglectum Valeton
• Zingiber negrosense Elmer
• Zingiber neotruncatum T.L.Wu, K.Larsen & Turland
• Zingiber nigrimaculatum S.Q.Tong
• Zingiber nimmonii (J.Graham) Dalzell
• Zingiber nitens M.F.Newman
• Zingiber niveum Mood & Theilade
• Zingiber odoriferum Blume
• Aptek zəncəfili (Zingiber officinale Roscoe)
• Zingiber oligophyllum K.Schum.
• Zingiber olivaceum Mood & Theilade
• Zingiber orbiculatum S.Q.Tong
• Zingiber ottensii Valeton
• Zingiber pachysiphon B.L.Burtt & R.M.Sm.
• Zingiber panduratum Roxb.
• Zingiber papuanum Valeton
• Zingiber pardocheilum Wall. ex Baker
• Zingiber parishii Hook.f.
• Zingiber pauciflorum L.Bai, Škorničk., D.Z.Li & N.H.Xia
• Zingiber pellitum Gagnep.
• Zingiber pendulum Mood & Theilade
• Zingiber perenense Odyuo, D.K.Roy, Lyngwa & A.A.Mao
• Zingiber petiolatum (Holttum) Theilade
• Zingiber pherimaense Biseshwori & Bipin
• Zingiber phillippsiae Mood & Theilade
• Zingiber phumiangense Chaveer. & Mokkamul
• Zingiber pleiostachyum K.Schum.
• Zingiber plicatum Škorničk. & Q.B.Nguyen
• Zingiber popaense Nob.Tanaka
• Zingiber porphyrochilum Y.H.Tan & H.B.Ding
• Zingiber porphyrosphaerum K.Schum.
• Zingiber procumbens Nob.Tanaka & M.M.Aung
• Zingiber pseudopungens R.M.Sm.
• Zingiber pseudosquarrosum L.J.Singh & P.Singh
• Zingiber puberulum Ridl.
• Zingiber purpureoalbum Nob.Tanaka & M.M.Aung
• Zingiber purpureum Roscoe
• Zingiber pyroglossum Triboun & K.Larsen
• Zingiber raja C.K.Lim & Kharuk.
• Zingiber recurvatum S.Q.Tong & Y.M.Xia
• Zingiber reflexum Nob.Tanaka & M.M.Aung
• Zingiber roseum (Roxb.) Roscoe
• Zingiber rubens Roxb.
• Zingiber rufopilosum Gagnep.
• Zingiber sabuanum K.M.P.Kumar & A.Joe
• Zingiber sabun C.K.Lim
• Zingiber sadakornii Triboun & K.Larsen
• Zingiber salarkhanii M.A.Rahman & Yusuf
• Zingiber shuanglongense C.L.Yeh & S.W.Chung
• Zingiber sianginense Tatum & Arup K.Das
• Zingiber simaoense Y.Y.Qian
• Zingiber singapurense Škorničk.
• Zingiber sirindhorniae Triboun & Keerat.
• Zingiber skornickovae N.S.Lý
• Zingiber smilesianum Craib
• Zingiber spectabile Griff.
• Zingiber squarrosum Roxb.
• Zingiber stenostachys K.Schum.
• Zingiber striolatum Diels
• Zingiber subroseum Docot
• Zingiber sulphureum Burkill ex Theilade
• Zingiber tamii N.S.Lý & Škorničk.
• Zingiber tenuifolium L.Bai, Škorničk. & N.H.Xia
• Zingiber tenuiscapus Triboun & K.Larsen
• Zingiber thorelii Gagnep.
• Zingiber tuanjuum Z.Y.Zhu
• Zingiber ultralimitale Ardiyani & A.D.Poulsen
• Zingiber vanlithianum Koord.
• Zingiber velutinum Mood & Theilade
• Zingiber ventricosum L.Bai, Škorničk., N.H.Xia & Y.S.Ye
• Zingiber vinosum Mood & Theilade
• Zingiber viridiflavum Mood & Theilade
• Zingiber vittacheilum Triboun & K.Larsen
• Zingiber vuquangense N.S.Lý, T.H.Lê, T.H.Trinh, V.H.Nguyen & N.D.Do
• Zingiber wandingense S.Q.Tong
• Zingiber wightianum Thwaites
• Zingiber wrayi Prain ex Ridl.
• Zingiber yersinii Škorničk., H.Ð.Tran & Rybková
• Zingiber yingjiangense S.Q.Tong
• Zingiber yunnanense S.Q.Tong & X.Z.Liu
• Zerumbet zəncəfili (Zingiber zerumbet (L.) Roscoe ex Sm.)
• Zingiber zhuxiense G.X.Hu & S.Huang