Çökək hamam
Çökək hamam — 1606-cı ildə Şah Abbasın sifarişi ilə Azərbaycanın Gəncə şəhərində tikilmiş tarix-memarlıq abidəsi, hamam.
| Çökək hamam | |
|---|---|
 | |
 | |
| 40°40′38″ şm. e. 46°21′29″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Şəhər |
 Gəncə |
| Yerləşir | Şah İsmayıl Xətai pr. |
| Aidiyyatı | Səfəvilər imperiyası |
| Memar | Şeyx Bəhaəddin |
| Sifarişçi | I Abbas |
| Tikilmə tarixi | 1606 |
| Üslubu | Arran memarlıq məktəbi |
| Vəziyyəti | fəaliyyət göstərir |
| İstinad nöm. | 3870 |
| Kateqoriya | Hamam |
| Əhəmiyyəti | Yerli əhəmiyyətli |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Hamam, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.
Haqqında
redaktəAdlandırılması
redaktəÇökək hamam şəhər əhalisi arasında müxtəlif adlarla tanınır. Ona I Şah Abbasın əmri ilə tikildiyi üçün bəzən "Şah Abbas hamamı",[1] Şah Abbas məscidinə yaxın tikildiyi üçün "Məscid hamamı" və ya sonralar oranı işlədən şəxsin adı ilə "Hacı Ələkbər hamamı" da deyirlər.[2] Çökək hamam adlandırılması isə suyun təzyiqini təmin etmək üçün hamamın çökək ərazidə tikilməsi ilə bağlıdır.[2][3]
Tarixi
redaktəSəfəvi hökmdarı I Abbasın əmri ilə 1606-cı ildə Cümə məscidinin inşası bitdikdən sonra onun yaxınlığında Çökək hamamın inşası başlayıb.[4] Hamamın memarı Gəncədəki bir çox abidələrin memarı olan Şeyx Bahəddindir.[3][5]
Memarlığı
redaktəHamamın tikintisində o dövrün ənənəvi materiallarından olan qırmızı kərpic, yumurtanın ağı, gil və əhəngin bərkidici qarışığından istifadə olunub. Hamam iki iç-içə zaldan ibarətdir. Böyük zalın içərisində çarhovuz və fəvvarə var, kiçik zal isə yuyunmaq üçün nəzərdə tutulub. Hamamın iki böyük və beş kiçik günbəzi var.[6] Böyük günbəzlərin qırağında havalandırma rolu oynayan yarımgünbəzlər tikilib. Qışda hamam çox isti, yayda isə sərin olur.[7] Odunla qızdırılan hamamın zirzəmisində iki buxar qazanı yerləşib.[8] Divarlarda və hamamın döşəməsində quraşdırılmış keramik borularla buxar zallara ötürülürdü. Bununla da buxar bərabər ölçüdə dövr edir və bütün otaqları qızdırırdı.[5] Hamamın bu üsulla fəaliyyəti 1963-cü ilə qədər davam edib.[2]
Azərbaycan müstəqilliyini yenidən bərpa etdikdən sonra 1996-cı ildə rəssam Qalib Bağırov tərəfindən hamamda Dekorativ Tətbiqi Sənət Mərkəzi yaradılıb və burada çini qablar düzəldərək onları nümayiş etdirib.[9] Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə məscid, yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.[10]
Bərpası
redaktəAbidə 2013-cü ildə bərpa olunub.[11] Restavrasiya zamanı tarixi orijinallıq saxlanılmasına çalışılıb. Bərpa işləri köhnə kərpiclə aparılıb. Abidənin dağlmış günbəzi və dam örtüyü bərpa olunub.[12] Bərpadan sonra hamam fəaliyyət göstərir.[13] Lakin hamamın bir hotel tərəfindən istifadə olunması və ora girişin yalnız hoteldən olması insanlar tərəfindən etirazla qarşılanıb.[14][15][16]
Qalereya
redaktə
Həmçinin bax
redaktəİstinadlar
redaktə- ↑ "Çökək hamam: Gəncədə səfəvi şahının 400 illik yadigarı". gencexeber.az (az.). 2021-10-02. 2023-02-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-26.
- ↑ 1 2 3 "Hamam (Çökək Hamam)". irs.gov.az. 2023-06-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-26.
- ↑ 1 2 Məmmədov, Mərdan. Gəncə abidələri (az.). Bakı: Azərnəşr. 2021. 26. 2024-09-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-17.
- ↑ Gəncənin maddi mədəniyyət abidələri (az.). Bakı: Nurlan. 2004. 49. 2024-09-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-19.
- ↑ 1 2 Məmmədov, Elcan. "Gəncədə XVII əsrin möhtəşəm memarlıq əsəri – "Çökək hamam"". Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi. 2023-01-25. İstifadə tarixi: 2024-09-26.
- ↑ Xəlilov, Zabit. "Əsrlərin yadigarı - Çökək hamam". Respublika qəzeti (az.). 2024-05-24. 2024-09-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-26.
- ↑ "Azərbaycanın qədim hamamlarının dəbdəbəsi" (az.). 2018-09-13. 2019-10-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-23.
- ↑ İbrahimov, Natiq. "Gəncədə çökək hamam". azerbaycan-ruznamesi.org. İstifadə tarixi: 2024-09-26.
- ↑ Muradov, Zakir. "Tanınmış gəncəli rəssam vəfat etdi". 525-ci qəzet. 2019-06-08. 2024-09-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-26.
- ↑ "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust Tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir" (PDF) (az.). mct.gov.az. 2001-08-02. 2021-07-07 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-12-14.
- ↑ "Gəncənin tarix yadigarlarından – "Çökək hamam"". www.medeniyyet.az (ingilis). 2023-01-27. 2024-09-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-26.
- ↑ ""Çökək hamam"da təmir-bərpa işləri davam edir" (az.). 2013-09-13. 2019-10-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-23.
- ↑ "Tarixi memarlıq nümunəsi hamamda mənəvi dinclik | Azerbaijan.Travel". azerbaijan.travel (az.). 2024-09-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-26.
- ↑ Nərimanoğlu, Osman. ""V&GO" Hotel və milyonçu sahibi Gəncədə tarixi abidəni - "Çökək hamam"ı necə işğal edib?". demokratik.az. 2020-06-06. İstifadə tarixi: 2024-09-26.
- ↑ "Gəncədə 17-ci əsrə aid "Çökək hamam" sakinlərin üzünə bağlıdır". gencexeber.az (az.). 2021-08-05. 2023-09-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-26.
- ↑ "Gəncədə 415 yaşlı tarixi abidə sauna kimi istifadə olunur". demokrat.az. 2021-03-10. 2024-09-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-26. (#first_missing_last)