Vikipediya

Çənab döyüşü (1739)

1739-cü il Çənab döyüşü — Cassa Sinqh Ahluvaliyanın başçılıq etdiyi siqh qüvvələri ilə Nadir şahın başçılıq etdiyi Əfşar qüvvələri arasında kiçikmiqyaslı döyüş. Bu, Nadir şah Dehlini qarət edib Hindistanı tərk edərkən baş vermişdir.[1][2][3][4][5][6]

Çənab döyüşü
Nadir şah Əfşarın Hindistanı ələ keçirməsi
Tarix 5 may 1739
Yeri Çənab çayı, Pəncab
Nəticəsi Siqhlərin bir qədər qənimət və azad edilmiş kölələr ilə geri çəkilməsi
Münaqişə tərəfləri

Xalsa

Əfşarlar

Komandan(lar)

Naməlum

Tərəflərin qüvvəsi

12,000

Naməlum

İtkilər

Naməlum

Naməlum

Zəmin redaktə

Moğol imperiyası korrupsiya səbəbindən üçün zəifləmişdi və Maratha tərəfindən işğal edilirdi. Hindistan o dövrdə ən varlı ölkələrdən biri olmuş, bu da əvvəllər bir çox işğalçılarda olduğu kimi Nadır şahı Hindistana cəlb etmişdir.[7] O dövrdə 3 əsas müsəlman imperiyası Osmanlı imperiyası, Əfşarlar sülaləsi və Moğol imperiyası idi. Moğollar üçündən ən varlısı idi.[4] Hücumlardan sonra Nadir şah üçün sonuncusu ən zəngin şəhər olan Dehli olmuşdur. Kuh-i-Nur və bəzi kölələr də daxil olmaqla Dehlinin hamısını qarət etdikdən sonra Nadir şah İrana qayıtmağa qərar vermişdir.[8][9]

Döyüş redaktə

Nadir şah Hindistanı tərk etmək üçün Şimali Pəncabdakı dağlardan keçməyə qərar vermişdi.[10][11][12] Bunu öyrənən siqhlər öz tükənmiş ehtiyatlarını zənginləşdirmək üçün yüngül süvari dəstələri toplamağa başlamışdılar.[13] Onlar külli miqdarda qənimət ələ keçirmişdilər. Əfşar qoşunları qənimətlərlə çox yüklənmiş və may ayının dəhşətli istisində əzilmiş olduqları üçün onları müvəffəqiyyətlə təqib edə bilməmişdilər. Siqhlər çoxlu qulları da azad etmişdilər.[14]

Nəticə redaktə

Nadir şah qənimətdəki itkiləri xəbərini aldığı Lahorda dayanmışdır.[14][15][16] O, son dərəcə qəzəblənmiş və qənimətlər haqqında soruşdu. Orada onu Zəkəriyyə xan müşayiət etmiş və ondan fitnə-fəsad törədənlərin kim olduğunu soruşmuşdur. Siqhlər haqqında məlumat əldə etdikdən sonra Zəkəriyyə xana bu üsyançıların bir gün ölkəni idarə edəcəklərini söyləmişdir.

Siqhlər Nadir şahın qənimətini qarət etdikdən sonra da o qədər çox şey qalmışdı ki, İranda vergiləri tam 3 il dayandırmağa kifayət etmişdi.[17][18] 1747-ci ildə Nadir şahın öldürülməsindən sonra onun varisi Əhməd Şah Abdali daha sonra 20 ildən çox müddətə siqhlərə hücuma keçmişdir.

Mənbə redaktə

İstinadlar redaktə

  1. ↑ Gupta, Hari Ram. History of the Sikhs: Evolution of Sikh confederacies, 1708-69. Munshiram Manoharlal. 1999. 54. ISBN 9788121502481.
  2. ↑ Vidya Dhar Mahajan. Modern Indian History. S. Chand Limited. 2020. 57. ISBN 9789352836192.
  3. ↑ Paul Joseph. The SAGE Encyclopedia of War: Social Science Perspectives. SAGE Publications. 2016. ISBN 9781483359908. 2023-08-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-08.
  4. ↑ 1 2 Axworthy, 2009
  5. ↑ Bhangu, Rattan Singh. Panth Prakash Vol.2 English Translation. 1914.
  6. ↑ Bhangu, 1914. səh. 127-129
  7. ↑ "When the dead speak". Hindustan Times. March 7, 2012. 13 April 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 March 2012.
  8. ↑ Singh, Khuswant. A History Of The Sikhs. 1963.
  9. ↑ Singh, 1963. səh. 124-125
  10. ↑ "Amar Singh: The Real Heroic History Of Sikhs At "12 O'Clock"". 2023-03-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-08.
  11. ↑ Singh, 1963. səh. 125
  12. ↑ Gupta, 1999. səh. 5
  13. ↑ Singha,Bhagata (1993). A History of the Sikh Misals. Patiala, India:Publication Bureau, Punjabi University.
  14. ↑ 1 2 Gupta, 1999
  15. ↑ Bhangu, 1914
  16. ↑ Singh, 1963
  17. ↑ "Nadir Shah". Britannica.com. 2021-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-08.
  18. ↑ Axworthy pp.1–16, 175–210

Ədəbiyyat redaktə

  • Axworthy, Michael. The Sword of Persia: Nader Shah, from Tribal Warrior to Conquering Tyrant. I.B.Tauris. 2009.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Çənab_döyüşü_(1739)&oldid=7216868"