Çətirvari evkalipt

Çətirvari evkalipt (lat. Eucalyptus tereticornis) — bitkilər aləminin mərsinçiçəklilər dəstəsinin mərsinkimilər fəsiləsinin evkalipt cinsinə aid bitki növü.

Çətirvari evkalipt
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superrozidlər Klad: Rozidlər Klad: Malvids Dəstə: Mərsinçiçəklilər Fəsilə: Mərsinkimilər Yarımfəsilə: Myrtoideae Triba: Eucalypteae Cins: Evkalipt Növ: Çətirvari evkalipt
Beynəlxalq elmi adı
Eucalyptus tereticornis Sm., 1795
Şəkil axtarışı ITIS   27191 NCBI   183855 EOL   301424

Təbii yayılması

Avstraliya qitəsi və yeni Qvineyada yayılmışdır. Avstraliyada şimali Kvinslend, Tambo çayının sahili və Viktoriyanın şərq sahillərində geniş plantasiyaları vardır.

Botaniki təsviri

Hündürlüyü 45 m və gövdəsinin diametri 1,8 m olan ağacdır. Gövdəsinin qabığı hamar, ağımtıl-sarı rəngli, xallı, nisbətən sərtləşən və töküləndir. Oduncağı tünd qırmızı, düz təbəqəli, sərt və möhkəm, sudan ağırdır. Yarpaqların uzunluğu 10–20 sm, eni 1,2–2,5 sm, tünd yaşıl, mərkəzi damarlanması dəqiq, yan damarlanması qövsvaridir. Yetkin fərdlərin yarpaqları spiralvari olub, saplaqlı, tünd yaşıl və üst səthi parlaq, damarlanması eynidir. Çiçək çətiri qınlı, silindrik və ya yığcam olub, uzunluğu 10–14 mm-dir. Çətirdə 5–12 çiçək yerləşir, çiçək saplağı 11–15 mm, qönçələri nazik, ayaqcıqları buynuzvari və ya konusvari, uzunluğu 5–11 mm, eni 4–5 mm, qapaqcığı konusvaridir. Çiçək yatağı 1,5–2,5 dəfə borucuqdan uzun, köndələn yerləşmiş paralel məsamələri vardır, vəziləri iri həcmli, yumurtavari olub, tozcuğun arxa sahəsində yerləşir. Tozcuğun saplağı 5–6 mm uzunluqda, 3–4 mm enində, qabarıq, bizvari, enli, çıxıntılı diski vardır. Meyvəsi uzunsov və ya şarvaridir.

Ekologiyası

Rütubətli sahələrdə, çay kənarlarında, qumluqlarda bitir. İstiyə davamlıdır, günəş şüasına dözür.

Azərbaycanda yayılması

Dendrologiya İnstitutunda, Lənkəranda təcrübə sahələrində sınaqdan keçirilmişdir. Bir çox rayonlarda mədəni şəraitdə becərilir.

İstifadəsi

Tərkibində efir yağı vardır. Tək əkinlərdə istifadəsi məqsədyönlüdür.

Yarımnövləri

• Eucalyptus tereticornis subsp. basaltica A.R.Bean
• Eucalyptus tereticornis subsp. mediana Brooker & Slee
• Eucalyptus tereticornis subsp. rotunda A.R.Bean
• Eucalyptus tereticornis subsp. tereticornis