Çjao Szıyan
Çjao Szıyan (çin. 赵紫阳; 17 oktyabr 1919[1][2][…] – 17 yanvar 2005[3][2][…], Pekin[3]) – Çin partiya və dövlət xadimi[4].
| Çjao Szıyan | |
|---|---|
| çin. 赵紫阳 | |
.jpg) | |
Çin Kommunist Partiyasının baş katibi[d] | |
| 1 noyabr 1987 – 23 iyun 1989 | |
| Əvvəlki | Hu Yaoban[d] |
| Sonrakı | Tsyan Tsemin |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum adı | 赵修业 |
| Doğum tarixi | 17 oktyabr 1919[1][2][…] |
| Vəfat tarixi | 17 yanvar 2005[3][2][…] (85 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | insult |
| Partiya |
|
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
O, aparıcı islahatçı idi, Çinə bazar iqtisadiyyatını təqdim etmiş, korrupsiya ilə mübarizə aparmışdır.
Həyatı və fəaliyyəti
redaktə17 oktyabr 1919-cu ildə Xenan əyaləti, Xuasyan qəzasında böyük bir torpaq sahibinin ailəsində anadan olmuşdur. Atası 1930-cu illərdə öldürülmüşdür.
1938-ci ildən Çin Kommunist Partiyasının üzvü olmuşdur[4]. 1937–1945-ci illərdə yapon işğalçılarına qarşı aparılmış milli azadlıq müharibəsində və 1946–1949-cu illərdəki xalq azadlıq müharibəsində Xebey, Şandun və Xenan əyalətlərində rəhbər partiya vəzifələrində olmuşdur. 1951-ci ildə aqrar islahatın keçirilməsinə rəhbərlik etmək üçün Quandun əyalətinə göndərilmiş, əvvəlcə ÇKP MK cənub yarımbürosunun katib müavini, sonra isə ÇKP Quandun əyalət komitəsinin birinci katibi vəzifəsinə seçilmişdir[4].
1967-ci ilin aprel ayında bütün vəzifələrdən kənarlaşdırılmışdır[4]. 1971-ci ildə bəraət almışdır[4].
Bundan sonra 1971–1972-ci illərdə ÇKP Daxili Monqolustan muxtar rayonu komitəsinin katibi, 1972–1975-ci illərdə ÇKP Quandun əyalət komitəsinin katibi və birinci katibi, 1975–1980-ci illərdə ÇKP Sıçuan əyalət komitəsinin birinci katibi, Çendu qoşunlarının birinci komissarı olmuşdur. 1978-ci ildən Çin Xalq Siyasi Məsləhət Şurası Ümumçin Komitəsi sədrinin müavini idi. 1979-cu ildən ÇKP MK Siyasi Bürosunun, 1980-ci ildən ÇKP MK Siyasi Bürosu Daimi Komitəsinin üzvü idi. 1980 ilin sentyabrında baş nazir vəzifəsinə təyin edilmişdir[5]. 1987-ci ilin yanvarında ÇKP MK-nın Baş katibi vəzifəsinə seçilmişdir[5].
Ev həbsi
redaktə1989-cu ilin iyun ayında keçirilən ÇKP MK-nın 4-cü plenumu Çjao Szıyanı ÇKP MK-nın baş katibi vəzifəsindən azad etmişdir[5]. Belə ki, ÇKP MK-nın 1989-cu ilin 23–24 iyun tarixlərində keçirilmiş XIII çağırış 4-cü pleumu Li Penin "Antipartiya və antisosializm çıxışları və iğtişaşları zamanı yoldaş Çjao Szıyanın səhvləri haqqında" məruzəsini müzakirəyə çıxartmışdır[6]. Müzakirə nəticəsində plenum Çjao Szıyanı ÇKP MK-nin baş katibi vəzifəsindən azad edərək, bu vəzifəyə ÇKP-nin Şanxay şəhər komitəsinin katibi Szyan Szemini seçmişdir[6]. Bundan sonra Çjao Szıyan ömrünün sonunadək ev dustağı qalmışdır[5].
17 yanvar 2005-ci ildə Pekindəki xəstəxanaların birində vəfat etmişdir[7].
Ailəsi
redaktəLyan Botsi ilə evli olmuşdur. Onbu evlilikdən 6 övladları - 5 oğlan və 1 qız övladları dünyaya gəlmişdir. Lyan Botsi 2013-cü ilin dekabr ayında Pekində vəfat etmişdir.
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 3 4 趙紫陽, (not translated to zh-hant), 鮑彤, 馬若德 改革歷程 (çin.): 完整錄音 還原歷史. / red. (not translated to zh-hant), tər. (not translated to zh-hant) 1 新世紀出版社, 2009. S. 311. 384 s. ISBN 978-988-17202-7-6
- ↑ 1 2 3 4 (not translated to en-gb) Obituary: Zhao Ziyang (brit. ing.). The Guardian, 2005.
- ↑ 1 2 3 4 趙紫陽, (not translated to zh-hant), 鮑彤, 馬若德 改革歷程 (çin.): 完整錄音 還原歷史. / red. (not translated to zh-hant), tər. (not translated to zh-hant) 1 新世紀出版社, 2009. S. 316. 384 s. ISBN 978-988-17202-7-6
- ↑ 1 2 3 4 5 Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). 6-cı cild: Çin – Dərk (25 000 nüs.). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2015. səh. 120. ISBN 978-9952-441-11-6.
- ↑ 1 2 3 4 Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). 6-cı cild: Çin – Dərk (25 000 nüs.). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2015. səh. 121. ISBN 978-9952-441-11-6.
- ↑ 1 2 Çin // Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). 6-cı cild: Çin – Dərk (25 000 nüs.). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2015. səh. 46. ISBN 978-9952-441-11-6.
- ↑ "Опальный лидер КПК скончался в Пекине" (rus). Русская служба Би-би-си (BBC Russian.com). 2021-09-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-30.
Xarici keçidlər
redaktə- Video of Zhao's 19 May speech to Tiananmen protesters
- Zhao Ziyang. Prisoner of the State: The Secret Journal of Premier Zhao Ziyang. Trans & Ed. Bao Pu, Renee Chiang, and Adi Ignatius. New York: Simon and Schuster. 2009. ISBN 1-4391-4938-0.
- Pre-publication interview on Prisoner of the State with Bao Pu and excerpts from Zhao tapes (Radio France Internationale in English)
- Alliance Introduction (profile by the democracy movement alliance; in Chinese)
- News collections about Zhao Ziyang (China Digital Times)
- 赵紫阳同志逝世, Zhao Ziyang died at 85 (official Chinese news agency, Xinhua News Agency)
- China's Purged Chinese leader dies (CNN)
- Obituary: Zhao Ziyang (BBC)
- Chinese media muted on Zhao death (BBC)
- Online tributes to Zhao Ziyang (BBC)
- The Prisoner of Conscience: Zhao Ziyang, 1919–2005 Arxivləşdirilib 2008-07-26 at the Wayback Machine (TIME)
- Chinese Leader Purged for Supporting Tiananmen Protesters Dies at 85 (The New York Times)
- China Gives Zhao's Death Scant Notice (The New York Times)
- Purged Chinese Leader Zhao Ziyang Dies at 85 (The Washington Post)
- Zhao's Death Puts China in Quandary (The Washington Post)
- The man who came too late (The Economist)
- Media Barred from Covering Death of Former Communist Leader Arxivləşdirilib 2006-01-12 at the Wayback Machine (International Freedom of Expression Exchange)
- Zhao Ziyang: The Times obituary (The Times)
- Retired Politburo Members Appeal for Zhao Ziyang’s Rehabilitation (The Epoch Times)