Üç qəpiklik opera

Üç qəpiklik opera (alm. Die Dreigroschenoper‎) — alman dramaturqu Bertolt Brextin məşhur pyesi. Əsər ilk dəfə 1928-ci il 31 avqust tarixində Berlinin Şifbauerdamm teatrında tamaşaya qoyulmuşdur.

Üç qəpiklik opera
alm. Die Dreigroschenoper
Janr Pyes
Müəllif Bertolt Brext
Orijinal dili almanca
Yazılma ili 1928
Nəşr ili 1931
Tərcümə 1928
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar


Personajlar

redaktə
  • Makxit, Bıçaq Mekki ləqəbli soyğunçu
  • Conatan Ceremiya Piçem, "Yoxsul dostu" firmasının sahibi
  • Seliya Piçem, onun arvadı
  • Polli Piçem, onun qızı
  • Braun, London polisinin şefi
  • Lüsi, onun qızı
  • Cenni Malina
  • Smit
  • Kimbl, keşiş
  • Filç
  • Küçə müğənnisi
  • Banditlər
  • Dilənçilər
  • Fahişələr
  • Polis çavuşu

1920-ci illərə aid pyesin val yazısı bu sözlərlə başlayır:

„Siz indi elə bir dahiyanə düşünülmüş opera eşidəcəksiniz ki, bu opera dilənçilərin yuxularında belə görəbilmədiyi və ödəyəbiləcək qədər uçuzdur, onun adı “Üç qəpiklik operadır”.

Pyesin girişi:

„Dilənçilər dilənçiliyində, oğrular soyğunçuluqda, fahişələr fahişəlikdədirlər. Bir küçə müğənnisi nəğmə oxuyur.”

Hadisə İngiltərədə, Londonun Soxo rayonunda vaqe olur. “Yoxsullar dilənirlər, oğrular çalıb-çapırlar, avaralar avaralanırlar”. Bazar meydanında küçə müğənnisi yerli quldur Bıçaq Mekkinin törətdiyi əməllərdən söhbət açır. Törətdiyi cinayətlərə görə cəzalandırılmayan Bıçaq Mekki rəsmi olmasa da ərazinin tam sahibidir. Mekxit, atası yerli söz sahibi olan gözəl Polli Piçemə evlənməyə hazırlaşır, lakin Conatan Ceremiya Piçem qızını kiməsə ərə vermək fikirində deyil. Polli Piçemin atası Conatan Ceremiya Piçem, "Yoxsul dostu" firmasının sahibidir. Londonun 14 rayonunda dilənçilik etmək istəyən hər kəs "Yoxsul dostu" firmasından lisensiya almağa və gündəlik gəlirlərinin 50%-ni bölüşməyə borcludur. Polli gizlincə Mekxita ilə evlənməyə qərar verir. Nigaha mane olmaq istəyən Connatan Piçem kürəkənindən canını polis vasitəsilə qurtarmaq istəyir. Mekxit çoxdan asılmağa layiqdir, lakin o, London polisinin şefi Braunun köhnə dostudur. Onlar nə vaxtsa Hindistanda birlikdə xidmət etmişdirlər. O vaxtdan bir-birinin qulluğunda dururlar. “Heç olmamışdır ki, — Mekxit deyirdi, — mən sadə soyğunçu... qənimət əldə etdikdən sonra onun tən yarısını sədaqət əlaməti olaraq öz dostum Braun ilə bölüşməyim. ...Heç olmamışdır ki, o, hər şeyə qadir polis şefi polis basqınları haqqında qabaqcadan keçmiş dostunu xəbərdar etməsin.” Bu dəfə də Conatan Piçemin təkidi ilə Mekxitin həbs edilməsinə məcbur qalan Braun öz keçmiş dostunu Pollinin köməyi ilə xəbərdar edə bilir. Mekxit bank işinə qoşulmağa qərar verir: bu həm gəlirli həm də təhlükəsisdir. Lakin özünə hörmət qoyan bankın başkəsənə ehtiyacı yoxdur. Bu məqsədlə o, Brauna öz əlbirlərinin siyahısını, Polliyə isə işin idarəsini verərək xəlvətə çəkilmiş olur. Connatan Piçemin arvadı Braunun vasitəsilə Mekxitin görüşdüyü fahişələri pulla ələ alır. Nəticədə güman edildiyi kimi London banditlərinin kralı şəhəri tərk etmək əvəzinə fahişəxanada gün keçirir. Keçmiş aşnası Cenni-Malina onu sataraq polis çavuşu Smitə təhvil verir. Smit Mekxiti həbsxanaya gətirir, — Braun pərişandır, belə ki, həbsxana rəisi qızı Lüsi ilə Mekxitin ədavətinə görə əvəz çıxmağa hərisdir. Mekxet Lüsiyə evlənmək təklifi edir. Lüsi isə onu həbsxanadan qaçmasına kömək edir. Braundan narazı qalan Piçem onadan qisas almaq üçün: dilənçilərin qiyamını təşkil edir. Braunu şantaj edən Piçem yenidən Mekxeti fahişələrin əli ilə həbs etdirir. Həbsxanada edamını gözləyən Mekxit çavuş Smiti ələ alır, lakin nə Polli nə də onun məsləkdaşları lazım olan məbləği tapa bilmirlər, yaxud tapmaq istəmirlər: onunla vidalaşmağa da gəlməyənlər tapılır. mekxet edam kürsüsünə qalxarkən qəfildən keçmiş dostu Braun: taxta çıxmaq münasibətilə kraliça kapitan Mekxeti əfv edərək, ona vərəsəlik zadəgan rütbəsi və Marmarel qəsrini eləcə də 10 min funt məbləğində ımürlük təqaüd verildiyini təsdiqləyən kral fərmanı ilə yetişmiş olur. Xorun ifasında qəddarlığa qarşı dözümlülüyə çağrğşla səhnə bitmiş olur.

Cinayətin qurbanları

redaktə
  • Londonun Strend küçəsində qətlə yetrlimiş naməlum bir şəxs
  • Zəngin — Meyer Şmul, müddətsiz itmiş
  • Cenni Touler bıçaqla qətlə yetirilmiş
  • Yeddi uşaq və yaşlı kişi yanğın nəticəsində ölmüşlər.
  • Yatağında zorlanmış azyaşlı dul qadın (alm. minderjährige Witwe‎)

Bıçaq Mekki haqqında ballada ilk dəfə “Üç qəpiklik opera” tamaşasında ifa edilmişdir. Moritat — bu orta əsrlərə aid bir ballada növü olub, ozanlar yaxud küçə müğənniləri tərəfindən oxunardı. Mori “öldürücü, ölümcül”, Tat isə “fəaliyyət, əməl” deməkdir. “Üç qəpiklik opera” tamaşasının əvvəlində küçə xanəndəsinin dili ilə baş qəhrəman — Bıçaq Mekki tamaşaçılara təqdim edilir. Bu personaj Con Qeyin “Dilənçi opera”sındakı quldur Makxita obrazının yenidən işlənmiş versiyasıdır. Pyesin qayəsi cəmiyyətin aşağı təbəqəsindən olan cinayətkar vasitəsilə hökuməti və kübar cəmiyyətini ələ salmaqdır.

almanca
(orijinal)
ingiliscə
(tərcümə)
azərbaycanca
(tərcümə)
Und der Haifisch, der hat Zähne
Und die trägt er im Gesicht
Und Macheath, der hat ein Messer
Doch das Messer sieht man nicht.
An ’nem schönen blauen Sonntag
Liegt ein toter Mann am Strand
Und ein Mensch geht um die Ecke
Den man Mackie Messer nennt.
Denn die einen sind im Dunkeln
Und die andern sind im Licht
Und man siehet die im Lichte
Die im Dunkeln sieht man nicht
And the shark, it has teeth,
And it wears them in the face.
And Macheath, he has a knife,
But the knife can't be seen.
On the sidewalk, one Sunday morning
Lies a body, oozin' life
Someone's sneaking 'round the corner
Could that someone be Mack the knife
There are some who are in darkness
And the others are in light
And you see the ones in brightness
Those in darkness drop from sight
Köpəkbalığının dişləri
Açıq-aşkardır ağzında
Makxitanın bıçağı var
Amma bıçaq görünməzdir
Gözəl, mavi bazar günü
Strenddə sərilmiş bir cəsəd
Elə bu dəm küncdən çıxır
Bıçaq Mekki adlı bir kəs.
Çünki kimi zülmətdədir
Və kimisə işıqlıqda
Və işıqlıqda görünür
Zülmətdəsə görünmür.

İstinadlar

redaktə
  1. "Bertolt Brecht: Die Dreigroschenoper". 2022-01-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-01-27.
  2. "Theater 1919-1935 Die Dreigroschenoper von Bertolt Brecht und Kurt Weill". 2021-05-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-01-27.

Həmçinin bax

redaktə