Üsamə bin Laden
Üsamə bin Laden (tam adı: Üsamə bin Məhəmməd bin Avad bin Laden, ərəb. أسامة بن محمد بن عوض بن لادن; d. 10 mart 1957, Ər-Riyad, Səudiyyə Ərəbistanı – ö. 2 may 2011, Abbottabad kompleksi, Abbottabad, Pakistan) — müxtəlif beynəlxalq təşkilatlar və ölkələr tərəfindən terror təşkilatı olaraq tanınan İslam təşkilatı Əl-Qaidənin qurucularından biri və ilk rəhbəri. 1994-cu ildə vətəndaşlıqdan çıxarılıb apatrid olana qədər Səudiyyə Ərəbistanı vətəndaşı olmuşdur. Üsamə bin Laden "Bin Laden" nəslinin tanınmış nümayəndəsidir.
| Üsamə bin Laden Üsamə bin Məhəmməd bin Avad bin Laden | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ərəb. أسامة بن محمد بن عوض بن لادن | |||||||
| frameless|220px|Üsamə bin Laden 1997-ci ildə. Üsamə bin Laden 1997-ci ildə. | |||||||
|
|||||||
| Sələfi | vəzifə təsis edilib. | ||||||
| Xələfi | Ayman əl-Zəvvari | ||||||
| Şəxsi məlumatlar | |||||||
| Doğum adı | أسامة بن محمد بن عوض بن لادن | ||||||
| Doğum tarixi | |||||||
| Doğum yeri | Ər-Riyad, Səudiyyə Ərəbistanı | ||||||
| Vəfat tarixi | (54 yaşında) | ||||||
| Vəfat yeri | Abbottabad kompleksi, Abbottabad, Pakistan | ||||||
| Vəfat səbəbi | güllə yarası[d] | ||||||
| Dəfn yeri | |||||||
| Milliyyəti | Səudi Ərəbistanlı | ||||||
| Vətəndaşlığı |
Səudiyyə Ərəbistanı (1957-1994) Apatrid (1994-2011) |
||||||
| Təhsili | |||||||
| Həyat yoldaşları |
Nəcvə xanım (1974-2001) Xədicə Şərif (1983-1990-cı illər) Xeyriyyə Sabar (1985-2011) Siham Sabər (1987-2011) Əməl əs-Səda (2000-2011) |
||||||
| Uşaqları | Abdullah, Səad, Ömər, Həmzə, Əbdürrəhman, Əmir, Osman, Məhəmməd, Fatimə, İman, Laden, Rukiyə, Nur, Əli, Səfiyə, Ayşə, Məryəm, Süməyyə, Asiyə, İbrahim, Zeynəb, Hüseyn | ||||||
| Hərbi xidmət | |||||||
| Rütbəsi | əmir | ||||||
| Rəhbərlik edib | "Əl-Qaidə" terror təşkilatı | ||||||
| Döyüşlər |
SSRİ-Əfqanıstan müharibəsi Caci döyüşü Terrorizmlə Mübarizə Əfqanıstan müharibəsi Tora-Bora döyüşü Vəziristan müharibəsi |
||||||
| Dini | İslam | ||||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||||
Nəslinin şəcərəsi Yəməndə yaşayan Kinda çarlığına qədər uzanan Üsamə bin Laden Ər-Riyadda anadan olmuşdur. 1979-cu ildə Pakistana üz tutmuş və Əfqanıstanda SSRİ-yə qarşı döyüşən mücahid qüvvələrinə daxil olmuşdur. 1988-ci ildə Əl-Qaidə terror təşkilatını yaradan ən tanınmış şəxslərdən biri olmuşdur. 1992-ci ildə Səudiyyə Ərəbistandan xaric edildi və Sudanda yaşamağa başladı. Amerika Birləşmiş Ştatlarının təzyiqi səbəbi ilə 1996-cı ildə Sudandan Əfqanıstana gedərək burada təşkilatı gücləndirməyə başladı. Körfəz müharibəsində müsəlmanların ən müqəddəs məkanlarından ikisinin mövcud olduğu Səudiyyə Ərəbistanına Amerika döyüşçüləri yeridildiyini görən Üsamə bin Laden bu hərəkətlə İslam dininə təhqir edildiyini və bunun qisasının alınacağını bildirdi. Tanınmış mücahidlərlə birlikdə Yaxın Şərqdə Amerika Birləşmiş Ştatlarının əleyhinə qruplar təşkil etməyə başladı. 1998-ci ildə Amerika Birləşmiş Ştatları konsulluqlarına Dar əs Salam və Nayrobidə bomba ilə yüklənmiş yük maşınları ilə təşkil edilən hücumlardan sonra Federal Təhqiqat Bürosu tərəfindən ən çox axtarılan on şəxs (ing. FBI Ten Most Wanted Fugitives) və ən çox axtarılan terroristlər (ing. Most Wanted Terrorists) siyahılarına daxil edilmişdir. 2001-ci ildə baş verən 11 sentyabr hücumlarından sonra başlayan Terrorizmlə Mübarizə əhatəsində ən çox axtarılan şəxslərin siyahısına daxil edilmişdir. Pakistanın Abbottabad şəhərində yerləşən bir kompleksdə yaşadığı aşkar edilən Üsamə bin Laden 2 may 2011-ci il tarixində Amerika xüsusi qüvvələri tərəfindən təşkil edilən gizli əməliyyatın nəticəsində qətlə yetirilmişdir.
AdıRedaktə
Ərəb dilindəki sözlərin və ərəb adlarının ingilis dilinə çevrilməsi üçün ümumdünya tərəfindən qəbul edilmiş bir standart yoxdur; , buna baxmayaraq bin Ladenin adı ən çox "Üsamə bin Laden" olaraq ifadə edilir. FTB və Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi (CIA), ABŞ-ın digər hökumət qurumları ya "Usama bin Laden" ya da "Usama bin Ladin" dən istifadə edir. Daha az yayılmış görüntülərə "Ussamah bin Ladin" və fransız dilli mediada "Oussama ben Laden" daxildir. Digər yazımlara "Binladen" və ya ailəsinin Qərbdə istifadə etdiyi "Binladin" daxildir. Binanın dekapitalizasiyası qısa prepozisiya, məqalə və ata adının soyadda qeyri-kapitallaşdırılmış tərk edilməsi konvensiyasına əsaslanır; nasab bin "oğlu" deməkdir. O və e ilə yazılar, bin Laden'in illərlə yaşadığı Əfqanıstanda da istifadə edilən bir farsca təsirli bir tələffüzdən qaynaqlanır.
Üsamə bin Ladenin tam adı Osama bin Muhammed bin Awad bin Laden "Osama, Məhəmmədin oğlu, Avadın oğlu, Ladenin oğlu" mənasını verir. "Məhəmməd" bin Ladenin atası Məhəmməd bin Ladenə aiddir; "Əvad", babası Avad bin Abud Bin Laden, Kindite Hadhrami qəbiləsindən olan; "Laden", Aboud adlanan bin Ladenin böyük babasına deyil, Abudun atası Laden Əli əl-Qahtaniyə aiddir.
Ərəb dilçilik konvensiyasında ona "Osama" və ya "Osama bin Laden" deyiləcək, "bin Laden" tək deyil, çünki "bin Laden" ata adıdır, Qərb mənşəli soyad deyil. Bin Ladenin oğlu Ömər bin Ladenə görə ailənin irsi soyadı "əl-Qahtani" dir (ərəb: القحطاني, Əl-Qa Qānḥṭ), lakin bin Ladenin atası Məhəmməd bin Laden heç vaxt rəsmi olaraq qeydiyyata alınmamışdır. [27]
Üsamə bin Laden də "Əbdüllah" ("Abdallahın atası") günyasını qəbul etmişdi. Həvəskarları ona bir neçə ləqəb ilə müraciət etdilər, o cümlədən "Şahzadə" və ya "Əmir" (الأمير, əl-Amr), "şeyx" (الشيخ, aš-Šaykh), "Cihadist şeyx" və ya "Şeyx əl-Mücahid" "(شيخ المجاهد, Šaykh əl-Mujahid)," Həcc "(حج, Ḥajj) və" Direktor ". Usama (أسامة) sözü "aslan" mənasını verir, ona "Aslan" və "Aslan şeyx" ləqəblərini verir.
HəyatıRedaktə
Üsamə bin Məhəmməd bin Avad|Məhəmməd bin Avad bin Laden 1998-ci ildə verdiyi müsahibəsində 10 mart 1957-ci ildə anadan olduğunu, doğum yerinin isə Səudiyyə Ərəbistanının paytaxtı olan Ər-Riyad olduğunu bildirmişdir. Atası Yəmənin Həzrəmövt ərazisində anadan olan, Ciddiyə köçəndən sonra tikinti işləri ilə məşğul olaraq milyonçuya çevrilən və hal-hazırda "Səudiyyə Bin Laden Qrupu" adı ilə fəaliyyət göstərən şirkətin yaradıcısı Məhəmməd bin Avad bin Laden, anası isə Məhəmməd bin Ladenin onuncu həyat yoldaşı olan Həmidə əl-Attas (sözügedən dövrdəki adı ilə Aliyə xanım) idi. 1999-cu ildə verdiyi müsahibədə "aslan" mənasını verən adının İslam Peyğəmbəri HZ. Məhəmmədin (s) sahəbələrindən biri olan Üsamə bin Zeyddən təsirlənərək verildiyini bildirmişdir.
Üsamə bin Laden 2011-ci ilin 2 may tarixində gizlənildiyi aşkar edilən Abbottabaddakı kompleksində Amerika xüsusi təyinatlı qüvvələrin hücumu nəticəsində qətlə yetirilmişdir.