İran–Tacikistan münasibətləri

İran—Tacikistan münasibətləri — İran və Tacikistan arasında iki tərəfli diplomatik münasibətlər. İran Tacikistan müstəqillik qazandıqdan sonra Düşənbədə diplomatik nümayəndəlik açan ilk ölkə oldur (8 yanvar 1992). Tacikistanın Tehrandakı səfirliyi 1995-ci ilin iyul ayında açılır. 2014-cü ildə iki ölkə arasındakı qarşılıqlı ticarət 228,3 milyon dollar təşkil etmişdir.

İran—Tacikistan münasibətləri
Tacikistan  İran
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarix

İran və Tacikistan arasındakı təmaslar uzun bir tarixə sahibdir: keçmişdə hər iki ölkənin əraziləri tez-tez eyni dövlətin tərkibində olmuşdur (Əhəmənilər, Selevkilər imperiyası, Abbasi xilafəti və başqaları). Böyük İpək Yolu İran və Tacikistan ərazilərindən keçirdi. Ancaq müasir diplomatik münasibətlərin tarixi 1992-ci ildə Tacikistan müstəqillik qazandıqdan sonra başlayır. İranın onunla ortaq bir sərhədi olmayan bir Orta Asiya ölkəsinə marağı, böyük ölçüdə farsların və taciklərin dil yaxınlığından qaynaqlanır. Bununla birlikdə millətlərin ortaqlıqları olduğu çox şeyə baxmayaraq, çox böyük fərqlər də vardır. Tacikistan kommunist hökuməti dövründə dünyəvi, İran isə islam ölkəsi olmuşdur. Bundan əlavə, İran əsasən şiələrdən, Tacikistan isə sünnilərdən ibarətdir. Tacikistan Prezidenti 1995 və 2012-ci illərdə Tehrana, İran Prezidenti isə 1997-ci ildə Düşənbəyə səfərlər etmişdir. 1990 - 2000-ci illər ərzində iki ölkə arasında bir çox müqavilə imzalanmışdır. Tacikistandakı vətəndaş müharibəsi zamanı İran iki qrup arasında vasitəçilik etməyi təklif edir, lakin bu səylər heç bir barışığa səbəb olmur.

Ticarət

İki ölkənin ticarət dövriyyəsi 2013-cü ildə Tacikistanın İrana ixracatı 115,6 milyon dollar daxil olmaqla 292,3 milyon dollar təşkil etmişdir. 2013-cü ildə İran Tacikistanın ixracatının 9,9% -ni və idxalın 4,3% -ni təşkil etmişdir. Düşənbənin İrana satdığı əsas mallar pambıq lifi, pambıq ipliyi, quru meyvələr və alüminium teldir. Tehran Orta Asiya respublikasını ərzaq məhsulları, maşın və avadanlıqlar, inşaat materialları ilə təmin edir.

Çağdaş layihələr

Tehranın dəstəyi ilə 2011-ci ildə İran 180 milyon dollar, Tacikistan isə 40 milyon dollar sərmayə qoyduğu Sanqtuda SES-2 inşa edilir. Tacikistanda İranın özəl biznesi onları tikiş və toxuma maşınları ilə təchiz edərək bir sıra tikiş emalatxanaları yaradır. Tacikistanda enerji sektorunda, inşaatda, kənd təsərrüfatında, nəqliyyatda və s.-də əsasən İranın kiçik müəssisələri fəaliyyət göstərir.