İstedad

İstedad — insanın müəyyən bir fəaliyyət sahəsində təzahür edən təbii (fitri) qabiliyyəti.

Terminin mənşəyi

Qərb dillərində istedad mənası verən talant sözü yunan ölçü sistemində ən yüksək çəki vahidi olan " talant " çəki vahidindən gəlir. Əhdi-Cədid “ İstedadlar haqqında məsəl ”i ehtiva edir, burada saxlanmaq üçün ağalarından talantlarla gümüş alan üç quldan bəhs edilir. Birinci və ikinci qullar onlardan istifadə edib çoxaldırdılar. Üçüncüsü isə talantını torpağa basdırdı və heç bir gəlir gətirmədi. “ İstedadın torpağa basdırılması” ifadəsi buradan gəlir.

Ümumi məlumat

İstedad insana müəyyən bir fəaliyyəti uğurla, müstəqil və ilkin olaraq yerinə yetirmək imkanı verən qabiliyyətlərin yüksək inkişaf səviyyəsini müəyyən edir. Qabiliyyətlərin bu kombinasiyası bizə öz yeniliyi, yüksək performans səviyyəsi və sosial əhəmiyyəti ilə seçilən fəaliyyət məhsulunu əldə etməyə imkan verir.

İstedadın ilk əlamətləri artıq uşaqlıqda görünə bilər, lakin istedad sonradan da görünə bilər. İstedad musiqi, ədəbiyyat, təbiət elmləri, texnika, idman sahəsində insan fəaliyyətinin müxtəlif sahələrində, təşkilati-pedaqoji fəaliyyətdə, müxtəlif istehsal növlərində özünü göstərə bilər. Hər bir halda istedadın əsasını təşkil edən qabiliyyətlərin birləşməsi xüsusi, yalnız müəyyən bir insana xasdır.

İnsanların müxtəlif dərəcədə sahib olduğu müəyyən istedad növləri var. 1980-ci illərin əvvəllərində Hovard Qardner "Ağlın quruluşu: çoxsaylı intellekt nəzəriyyəsi" kitabını yazdı və orada istedadın, zəkanın yeddi növünü müəyyən etdi:

• şifahi-linqvistik (jurnalistlərə, yazıçılara və hüquqşünaslara xas olan yazmaq və oxumaq qabiliyyətinə cavabdehdir)
• rəqəmsal (riyaziyyatçılar üçün tipik)
• məkan (dizaynerlərə və rəssamlara xasdır)
• fiziki (idmançılar və rəqqaslar buna bəxş edilir; bu insanlar məşq vasitəsilə daha asan öyrənirlər)
• şəxsi (həmçinin emosional adlanır; insanın özünə dediklərinə cavabdehdir)
• şəxsiyyətlərarası (bu istedada malik insanlar çox vaxt siyasətçi, natiq, treyder, aktyor olurlar)
• mühit istedadı (təlimçilər və fermerlər bu istedada malikdirlər).