Şəfəq Əlibəyli

Əlibəyli Şəfəq Ənvər qızı — Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin "Komparativistika və bədii tərcümələr" şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru.

Şəfəq Əlibəyli
Şəfəq Ənvər qızı Əlibəyli
Doğum tarixi	4 iyul 1949
Doğum yeri	Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ
Vətəndaşlığı	SSRİ→ Azərbaycan
Milliyyəti	azərbaycanlı
Atası	Ənvər Əlibəyli
Elm sahəsi	filologiya
Elmi dərəcəsi	filologiya üzrə elmlər doktoru
Elmi adı	professor
İş yeri	AMEA
Mükafatları
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Şəfəq Əlibəyli 1949-cu ildə Bakı şəhərində şair Ənvər Əlibəylinin ailəsində anadan olmuşdur. Bakı şəhəri 190 saylı orta məktəbi bitirdikdən sonra BDU-nin Şərqşünaslıq fakültəsinin fars dili şöbəsində ali təhsil almışdır. Oxuduğu müddətdə Lenin Təqaüdünə layiq görülmüş və  1971-ci ildə həmin fakültəni Fərqlənmə Diplomu ilə bitirmişdir.

1971-1973-cü illərdə Əfqanıstanda Kabil Politexnik İnstitutunda tərcüməçi işləmiş, həmin illərdəki yüksək səviyyəli tərcüməçilik fəaliyyətinə görə Ümumittifaq Gənclər İttifaqının Fəxri Fərmanı ilə təltif olunmuşdur.

1973-cü ildən AMEA akad. Z. M. Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutunun İran filologiyası şöbəsində elmi fəaliyyətə başlamışdır.

1985-ci ildə Gürcüstan Dövlət Universitetində  «Fars dilində antonimlərin struktur-semantik təsnifatı» mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə etmişdir.

1989-cu ildə Azərbaycan KPMK nəzdində Marksizm-Leninizm Universitetinin Milli münasibətlər fakültəsinə daxil omuş, 1990-cı ildə həmin fakültəni Fərqləmə Diplomu ilə bitirərək ictimai-siyasi işçi ixtisasına yiyələnmişdir.

Şəfəq Əlibəyli elmi fəaliyyətlə yanaşı pedaqoji fəaliyyətlə də məşğul olmuş, 1992-2007-ci illərdə Bakı İslam Universitetində fars dili və ədəbiyyatı müəllimi işləmişdir.

2004-cü ildən başlayaraq Ş.Əlibəyli həm də AMEA Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin "Komparativistika və bədii tərcümə" şöbəsinə rəhbərlik edir.

O, hərbi- tərcüməçi ixtisası üzrə ehtiyatda olan zabitdir.

Ş.Əlibəyli həm də yaradıcı insandır. Elmi-pedaqoji fəaliyəti ilə yanaşı poetik tərcümə ilə də məşğuldur. Onun farsdilli ədəbiyyatdan etdiyi tərcümələr bir sıra konfranslarda səslənmiş və müxtəlif məcmuələrdə dərc olunmuşdur. Bir sıra  şeirlərinə nəğmələr bəstələnib.

Elmi fəaliyyəti

Şəfəq Əlibəyli 1985-ci ildə filologya elmləri namizədi (PhD), 2010-cu ildə filologiya elmləri doktoru elmi dərəcəsi almışdır. Dilçilik üslubiyyatı, leksikologiya və leksikoqrafiya sahəsində  farsdilli mənbələr əsasında apardığı tədqiqatları elmi ictimaiyyət tərəfindən maraqla qarşılanır. İki monoqrafiya və bir lüğət müəllifidir: «Fars dilində antonimlər» (rusca),  «Füzulinin farsca divanı: linqvo-poetik özəllikər», “Farsca-rusca-azərbaycanca müxtəsər lüğət ”.

Onun ikiyüzə qədər elmi məqaləsi vardır. Klassiklərimizin farsdilli əsərlərinin dil və üslub məsələlərini tədqiq edən alim, dəfələrlə xarici ölkələrdə Beynəlxalq konfranslarda məruzələrlə çıxış etmiş, Fəxri Fərmanlarla təltif olunmuşdur.

Ölkəmizdə və xaricdə elmi ictimaiyyət tərəfindən tanınan müəlliflərdəndir. Onun elmi məqalələri İranda, Rusiyada, Türkiyədə, Qazaxıstanda, Gürcüstanda, Çexoslavakiyada  dərc olunmuşdur.

Ş. Əlibəyli Respublikamızın elmi həyatında fəal iştirak edən alimlərdəndir. O, Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasının  filologiya üzrə Ekspert Şurasının üzvü,“Türkoloyiya” jurnalında Şərq ölkələri üzrə sahə redaktoru kimi fəaliyyət göstərmişdir.

Ş.Əlibəyli 4 dissertanta elmi rəhbərlik edir.

Beynəlxalq simpozium, konfrans və seminarlarda iştirak

• Fars dili və ədəbiyyatı müəllimlərinin  IV Beynəlxalq konfrası. Tehran - 2004.
• «Türk dünyası, Azərbaycan və Türkiyə» mövzusunda Heydər Əliyevin xatirəsinə həsr olunmuş beynəlxalq elmi-praktik simpozium. Bakı- 2004.
• Beynəlxalq İranologiya konfrans. Tehran- h.1383.
• Nəvai - Nizami yaradıcılığı və tarixi dövr. Beynəlxalq Konfrans. Səmərqənd - 2010.
• İran və Qafqaz (tarixi və mədəni əlaqələr). Beynəlxalq Konfrans. Tiflis - 2010.
•  “Ölməz sufi şairlərinin - Sədi, Hafiz, Xəyyam və Mövlananın müdriklik və düşüncələrinin XXI əsrdə aktuallığı” mövzusunda Beynəlxalq elmi konfrans. Hinditan Gvahati Universiteti - 2015.

Mükafatları

Elmi fəaliyyətinə görə “Avropa Nəşr Mətbu Evi” tərəfindən Qızıl medalla təltif olunmuşdur.

Kütləvi İnformasiya Vasitələri İşçiləri Həmkarlar İttifaqı tərəfindən keçirilmiş rəy sorğusuna görə Şəfəq Əlibəyli "İlin alimi" ali media mükafatına layiq görülmüşdür.

17 mart 2021-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən Azərbaycanda muzey işinin inkişafı və mədəni irsin təbliğində səmərəli fəaliyyətlərinə görə 3-cü dərəcəli “Əmək” ordeni ilə təltif edilib

Kitabları

1. Антонимы в персидском языке. Bakı: «Elm», 1991. 107 s.
2. Füzulinin farsca divanı: linqvo-poetik özəlliklər. Bakı: «Nafta-press» nəşriyyatı, 2008. 353 s.
3. Farsca-rusca-azərbaycanca müxtəsər lüğət. Bakı: “Nafta-Press” nəşriyyatı, 2012. 448 s.

Tərcümələri

• Foruğ Fərruxzad. Şeirlər, «Şərq» tərcümə toplusu, AMEA Nizami Gəncəvi adına  Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyi,   №1, Bakı: «Araz», 2004, s.190-210. «Şərq» tərcümə toplusu, AMEA Nizami Gəncəvi adına  Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyi,  № 2, Bakı: «Araz», 2005, № 6, Bakı: «Araz», 2009.
• Əmir Xosrov Dəhləvi. Qəzəllər və tapmacalar, «Şərq» tərcümə toplusu, AMEA Nizami Gəncəvi adına  Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyi,   №1, Bakı: «Nurlan», 2006, s.126-129.
• Həbibulla Sənayi Puya. Rübailər, «Şərq» tərcümə toplusu, AMEA Nizami Gəncəvi adına  Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyi,   №1, Bakı: «Nurlan», 2006, s.328-330.
• Hafiz Şirazinin şeirləri , Böyük İran şairi Hafiz Şirazi, AMEA, Şərqşünaslıq İnstitutu, Bakı: 2002, s. 58-79.
• Şəhriyarın məsnəvisi “Mevlana  xanəgahında”, “, Hikmət” 2012, №19, s.91- 99.

Seçilmiş əsərləri

1. Füzulinin farsca divanında diqlossiya. AMEA akad. Z.M. Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutu, «Elmi araşdırmalar» elmi-nəzəri məqalələr toplusu. Bakı: «Nurlan» nəşriyyatı, 2000, №3-4. s.137-140
2. Nəsimi və Füzulinin farsca divanında ortaq məqamlar. «Azərbaycan» ədəbi-bədii jurnalı. Bakı: «Azərbaycan» nəşriyyatı, 2006, № 3. s.177-183
3. Mənzum lüğətlərin Şərqdə ikidilliliyin yayılmasında rolu. 2-ci Uluslararası Türk-İran dil ve Edebiyyat İlişkileri  sempozyumu, Tehran 11-12 may 2014. s. 10-13
4. Əli Badikubinin mənzum lüğəti - «Təcridü-l-lüğət» əsəri haqqında. Azərb.EA Şərqşünaslıq İnstitutu, Şərqin aktual problemləri: tarix və müasirlik elmi konfransının materialları, Bakı, 1994 s. 71-73
5. Füzulinin təxəllüsünün avtoqraf epitetləri. AMEA akad. Z.M. Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutu, «Elmi araşdırmalar» elmi-nəzəri məqalələr toplusu. Bakı: «Nurlan» nəşriyyatı, 2003, №1-2. s.180-184
6. Poetik təvazökarlıq və qürur vəhdəti (Füzulinin farsca divanını oxuyarkən). «Azərbaycan» ədəbi-bədii jurnalı. Bakı: «Azərbaycan» nəşriyyatı, 2003, № 6,  s.197-201
7. Sadəlik-poetik üslubu məziyyət kimi (Sədi və Füzuli şeirində). Böyük İran şairi Sədi Şirazi, AMEA Şərqşünaslıq İnstitutu, 2003. s.180-192
8. Firdovsi və Füzuli nəzmində “nur və zülmət” əksliyi. «Risalə» araşdırmalar toplusu. Bakı: «Nurlan» nəşriyyatı, 2005, № 2, s.52-62                                          
9. Bədən mülkü (Füzulinin farsca divanında somatik adlar). AMEA akad. Z.M. Bünyadov adına Sərqşünaslıq İnstitutu, «Şərq filologiyası məsələləri», I buraxılış. Bakı: «Nurlan» nəşriyyatı, 2005. s. 387-415
10. Xaqani rübailərində təkrar nəfisliyi. «Mizan» İslam araşdırmaları toplusu №8, Ərdəbil, 2006 s.16-25
11. Mevlana şeirində  söz və sükutun poetik dialektikası. UNESKO mevlana yilinda Uluslararası VII. Dil, yazım, deyişbilim sempozyumu 02-05 Mayıs,  Konya 2007 s.201-206
12. Füzulinin farsca divanında “sevgi” sözünün sinonim sırası. «Risalə» araşdırmalar toplusu. Bakı: «Nurlan» nəşriyyatı, 2006, № 3 s.52-62                                     
13. Sükutun səsi... (Füzulinin farsca divanında “sükut” sözünün üslubi və semantik çalarları). «Risalə» araşdırmalar toplusu. Bakı: «Nurlan» nəşriyyatı, 2008, № 5. s.19-36
14. Nizami əsərlərində akustik obrazlar. Azərbaycan şərqşünaslığı jurnalı, №3 (9), 2012. s.18-21
15. Məhsəti rübailərinin üslubi özəllikləri (farsdilli  ədəbiyyat kontekstdə). Gəncə Dövlət Universiteti, Elmi Xəbərlər № 3, Gəncə 2013. s.10-16
16. Nəvai və Füzulinin farsca divanlarında antroponimlərin struktur-semantik eyniliyi. Nəvai -  Nizami  yaradıcılığı və tarixi dövr adlı Beynəlxalq Konfransın materialları, Səmərqənd: 2010 s. 22-25
17. Füzulinin farsca divanında favorit sözlər. «Elmi araşdırmalar» toplusu. Bakı: «Nurlan» nəşriyyatı, 2011. s. 650-655
18. Füzulinin farsca divanında «kölgə» leytmotiv. “Müasir şərqşünaslığın aktual problemləri” mövzusunda beynəlxalq elmi konfrans 1- 2 iyun 2011-ci il, Bakı. s. 284-286
19. Nizami “Xəmsə”sində “səs” semantikalı obrazlar. AMEA Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyi, Nizami Gəncəvivin 875 illik yubileyinə həsr olunmuş Respublika Konfransı, Bakı, 2016. s.234-237
20. Məhəmməd Füzuli yaradıcılığında akustik obrazlar və musiqi alətlərinin bədii funksiyaları. “Muğam aləmi” III Beynəlxalq Muğam Festivalı. Bakı şəhəri, 9-19 mart 2013-cü il
21. Fuzuli ve Baki Divanlarında “Ses” konsepti. Türkoloji elmi-mədəni hərəkatda ortaq dəyərlər və yeni çağırışlar. Beynəlxalq Konfrans Bakı, 14-15 noyabr 2016. s.282