Şamdanvari öldürgən

Şamdanvari öldürgən
Şamdanvari öldürgən
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superasteridlər Dəstə: Qərənfilçiçəklilər Fəsilə: Pəncərkimilər Yarımfəsilə: Salsoloideae Triba: Salsoleae Cins: Öldürgən Növ: Şamdanvari öldürgən
Beynəlxalq elmi adı
	Anabasis brachiata Kar. & Kir., 1842;

Şamdanvari öldürgən (lat. Anabasis brachiata) — bitkilər aləminin qərənfilçiçəklilər dəstəsinin pəncərkimilər fəsiləsinin öldürgən cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilmək təhlükəsində olanlar" kateqoriyasına aiddir – EN A2ac + 3cd4 B2ab(ii, iii, iv, v). Azərbaycanın nadir növüdür.

Qısa morfoloji təsviri

Gövdəsi çılpaq, ətli, asan qırılan, silindrik, üçüzlü, sarı-yaşılımtıl, 15-25 sm hündürlükdə kolcuqdur. Yarpaqları 2,5-5 mm uzunluğunda, pulcuqvari, geniş üçbucaqlı-yumurtavari, qoltugunda tüklü-yunvari, qurtaracaq qısa iynəciklidir. Çiçəkləri pulcuq qoltuğunda təkdir. Çiçəkyanığının yarpaqcıqları pərdəvari və ya ovaldır, qanadları dairəvi və ya geniş tərs-yumurtavari, çəhrayıdır. Meyvələri yumurtavari və ya dairəvidir.

Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri

Çiçəkləmə və meyvə əmələgətirmə dövrü may-oktyabr aylarına təsadüf edir. Kserofit, işıqsevən, duzlaşmaya davamlıdır. Toxumla çoxalır. Şoranlı təpəciklərdə, taxıllı – müxtəlifotlu—şorəngəlik qruplaşmalarının tərkibində rast gəlinir.

Yayılması

Abşeron (Bakı şəhəri ətrafı, Yasamal dərəsi); Qobustan massivi və Müşfiq qəsəbəsi ətrafı); Naxçıvan düzənliyi (Culfa rayonu – Darıdağ ətrafı).

Sayı və tendensiyası

Populyasiyanın ehtiyatı azdır. Antropogen təsirlər itmə təhlükəsini yaradır.

Məhdudlaşdırıcı amillər

Otarılma, tapdalanma və infrastrukturun inkişafı populyasiyanın yaşama sahələrinin deqradasiyasına səbəb olur.

Mühafizə tədbirləri

Mühafizə eçen xüsusi tədbirlər aparılmır. Yayılma yerlərində antropogen təsiri azaltmaq məqsədi ilə yasaqlıqların təşkili, populyasiya səviyyəsində genetik tədqiqi, toxumlarının toxum banklarında saxlanılması, bərpasının təmin edilməsi, yeni yayılma yerlərinin axtarılması təklif olunur.