Şişyarpaq şümşə

Şişyarpaq şümşə
Şişyarpaq şümşə
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superasteridlər Klad: Asteridlər Klad: Kampanulidlər Dəstə: Aquifoliales Fəsilə: Aquifoliaceae Cins: Şümşə Növ: Şişyarpaq şümşə
Beynəlxalq elmi adı
	Ilex aquifolium L., 1753;
ITIS	503154
NCBI	4298
EOL	486842

Şişyarpaq şümşə (lat. Ilex aquifolium) — bitkilər aləminin aquifoliales dəstəsinin aquifoliaceae fəsiləsinin şümşə cinsinə aid bitki növü.

Təbii yayılması

Təbii halda Şimali Afrika, Qərbi Avropa və Skandinaviya yarımadasında yayılmışdır.

Botaniki təsviri

Hündürlüyü 15-25 m-ə və gövdəsinin diametri 60 sm-ə çatan həmişəyaşıl, sıx piramidal və ya uzunsov çətirli ağacdır. Aşağı əyilən və ya düz yönələn budaqları möhləm, şabalıdı, Qonur rəngli qabıqla örtülmüşdür. Bozumtul-qonur rəngli zoğları çılpaq və ya qısa sıx tüklərlə örtülü olur. Yarpaqlarının uzunluğu 2-10 sm, eni isə 2-4,5 sm-ə çatan, yumurtavari və ya tərsyumurtavari formada olub, kənarları 2-9 batıq dişli, dalğavari, parlaq, dərivaridir, üstdən tünd-yaşıl, altdan tutqun rənglidir. Aprel-may aylarında çiçəkləyir. Çiçəkləri keçən ilki zoğlarda qoltuğunda, çətirvari qalxanlarda yerləşir. Çiçəkləri ağ, ətirli, 4-5 üzvlü olub, qısa, çılpaq və ya qısatüklü çiçək saplağında yerləşir. Meyvəsi 7-11 mm uzunluğunda, 5-10 sm enində olub, qırmızı rəngli, kürəvi və ya yumurtavarıdır, 4, bəzən 5 çəyirdəklidir. Çəyirdəkləri çoxtilli olub, uzununa qabırğalıdır. Meyvəsi sentyabr-oktyabr aylarında yetişir. Toxumla çoxaldılır.

Ekologiyası

Rütubətə və torpağa tələbkardır. Quru və ağır torpaqlarda nisbətən yavaş böyüyür.

Azərbaycanda yayılması

Bakıda, Lənkəranda, Gəncədə park və bağlarda mədəni şəraitdə becərilir.

İstifadəsi

Bitkini budamaqla müxtəlif forma vermək olur. Canlı çəpərlərin salınmasında və dekorativ kompozisiyaların tərtibatında, eyni zamanda tək əkinlərdə istifadə olunur.

Sinonimləri

Homotipik sinonimləri

Ilex aquifolium var. vulgaris Aiton
Ilex vulgaris Gray

Heterotipik sinonimləri

Aquifolium croceum Raf.
Aquifolium ferox Mill. ex Rafin.
Aquifolium heterophyllum Raf.
Aquifolium ilex Scop.
Aquifolium lanceolatum Raf.
Aquifolium planifolium Raf.
Aquifolium spinosum Lam.
Aquifolium undulatum Raf.
Aquifolium vulgare St.-Lag.
Ilex aquifolium var. albolineata T.Moore
Ilex aquifolium var. albomarginata Loudon
Ilex aquifolium var. albopicta Loudon
Ilex aquifolium f. albopicta (Loudon) Geerinck
Ilex aquifolium var. alcicornis T.Moore
Ilex aquifolium var. algarviensis Chodat
Ilex aquifolium var. angustifolia Loudon
Ilex aquifolium f. arbutifolia (T.Moore) Loes.
Ilex aquifolium var. arbutifolia T.Moore
Ilex aquifolium var. argentea-elegantissima T.Moore
Ilex aquifolium var. argentea-erecta T.Moore
Ilex aquifolium var. argentea-latifolia T.Moore
Ilex aquifolium var. argentea-longifolia T.Moore
Ilex aquifolium var. argentea-lucida T.Moore
Ilex aquifolium f. argentea-marginata (T.Moore) Schelle
Ilex aquifolium var. argentea-marginata T.Moore
Ilex aquifolium var. argentea-marginata-major T.Moore
Ilex aquifolium var. argentea-medio-picta T.Moore
Ilex aquifolium var. argentea-pectinata-major T.Moore
Ilex aquifolium var. argentea-pectinata-minor T.Moore
Ilex aquifolium var. argentea-pendula T.Moore
Ilex aquifolium var. argentea-purpurea T.Moore
Ilex aquifolium var. argentea-regina T.Moore
Ilex aquifolium var. argentea-stricta T.Moore
Ilex aquifolium var. argentea-varians T.Moore
Ilex aquifolium var. atrovirens T.Moore
Ilex aquifolium var. aureomarginata Loudon
Ilex aquifolium var. aureopicta Loudon
Ilex aquifolium f. aureopicta (Loudon) Geerinck
Ilex aquifolium f. bacciflavum (Weston) Rehder
Ilex aquifolium var. bacciflavum Weston
Ilex aquifolium var. balearica (Desf.) Loes.
Ilex aquifolium var. balearica T.Moore
Ilex aquifolium var. barcinonae Pau
Ilex aquifolium var. beetii T.Moore
Ilex aquifolium var. belgica T.Moore
Ilex aquifolium var. bicolor T.Moore
Ilex aquifolium var. calamistrata Göpp.
Ilex aquifolium var. canadensis Göpp.
Ilex aquifolium var. carnola Göpp.
Ilex aquifolium var. ciliata Loudon
Ilex aquifolium var. ciliata-major T.Moore
Ilex aquifolium var. ciliata-minor Loudon
Ilex aquifolium var. compacta T.Moore
Ilex aquifolium var. crassifolia Aiton
Ilex aquifolium var. crispa Loudon
Ilex aquifolium var. dipirena Laurentius
Ilex aquifolium var. doningtonensis T.Moore
Ilex aquifolium var. elegans Göpp.
Ilex aquifolium var. elliptica T.Moore
Ilex aquifolium f. ferox (Aiton) C.K.Schneid.
Ilex aquifolium var. ferox Aiton
Ilex aquifolium var. ferox-argentea Loudon
Ilex aquifolium var. ferox-aurea Loudon
Ilex aquifolium var. fisheri T.Moore
Ilex aquifolium var. foxii T.Moore
Ilex aquifolium f. frivaldskyana Loes.
Ilex aquifolium var. fructu-albo Loudon
Ilex aquifolium var. fructu-aurantiaco T.Moore
Ilex aquifolium var. fructu-luteo Loudon
Ilex aquifolium var. fructu-nigro Loudon
Ilex aquifolium var. furcata Laurentius
Ilex aquifolium var. grandifolia T.Moore
Ilex aquifolium var. handsworthensis T.Moore
Ilex aquifolium var. hastata T.Moore
Ilex aquifolium var. hendersonii T.Moore
Ilex aquifolium f. heterophylla (Aiton) Loes.
Ilex aquifolium var. heterophylla Aiton
Ilex aquifolium var. heterophyllum Rchb.
Ilex aquifolium var. hybrida T.Moore
Ilex aquifolium var. ingramii T.Moore
Ilex aquifolium var. integrifolia Göpp.
Ilex aquifolium var. laetevirens Sennen
Ilex aquifolium var. latifolia Loudon
Ilex aquifolium var. latispina Göpp.
Ilex aquifolium var. laucifolia T.Moore
Ilex aquifolium var. laurifolia Lej.
Ilex aquifolium var. lineata T.Moore
Ilex aquifolium var. longifolia-maculata T.Moore
Ilex aquifolium var. maderensis Göpp.
Ilex aquifolium var. magnifica T.Moore
Ilex aquifolium var. marginata Loudon
Ilex aquifolium var. microphylla T.Moore
Ilex aquifolium var. monstrosa Göpp.
Ilex aquifolium var. myrtifolia Göpp.
Ilex aquifolium var. nigra T.Moore
Ilex aquifolium var. nigrescens T.Moore
Ilex aquifolium var. nigricans Göpp.
Ilex aquifolium var. nobilis Laurentius
Ilex aquifolium var. obscura T.Moore
Ilex aquifolium var. ovata T.Moore
Ilex aquifolium var. pendula Loudon
Ilex aquifolium f. pendula (Loudon) Schelle
Ilex aquifolium subf. pendula (Loudon) Loes.
Ilex aquifolium var. pendula-alba-marginata C.Pynaert
Ilex aquifolium var. pendula-aurea-marginata C.Pynaert
Ilex aquifolium var. pendula-aurea-picta C.Pynaert
Ilex aquifolium pendula-variegata Van Geert
Ilex aquifolium var. perryana-major T.Moore
Ilex aquifolium var. platyphylla Göpp.
Ilex aquifolium var. polymorpha Göpp.
Ilex aquifolium f. pyramidalis Schelle
Ilex aquifolium var. recurva Aiton
Ilex aquifolium var. revoluta Göpp.
Ilex aquifolium var. rigida T.Moore
Ilex aquifolium var. rotundifolia Göpp.
Ilex aquifolium var. scotica T.Moore
Ilex aquifolium var. senescens Gaudin
Ilex aquifolium var. serratifolia Loudon
Ilex aquifolium var. serratifolia-albomarginata T.Moore
Ilex aquifolium var. smithiana T.Moore
Ilex aquifolium var. thunbergiana Göpp.
Ilex aquifolium var. tortuosa T.Moore
Ilex aquifolium var. trapeziformis T.Moore
Ilex aquifolium var. variegata Loudon
Ilex aquifolium var. virens T.Moore
Ilex aquifolium var. whittingtonensis T.Moore
Ilex aquifolium var. wiseana T.Moore
Ilex balearica Desf.
Ilex balearica var. cordata Göpp.
Ilex chrysocarpa Wender.
Ilex ciliata A.Vilm.
Ilex citriocarpa Murr
Ilex crassifolia Aiton ex Steud.
Ilex echinata Mill.
Ilex ferox Aiton ex Steud.
Ilex fischeri Carrière
Ilex maderensis Willd.
Ilex myrtifolia var. aureomaculata Van Geert
Ilex nigricans (Göpp.) A.Henry
Ilex perado var. iberica Loes.
Ilex perado subsp. iberica (Loes.) S.Andrews
Ilex platyphylla Booth
Ilex sempervirens Salisb.

İstinadlar

↑ Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 125.

Həmçinin bax

[_9ba74793c590905e-1] Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 125.

[1]