Şkosyan mağarası
Şkosyan mağarası [1] (sloven. Škocjanske jame; it. Grotte di San Canziano; alm. Höhlen von St. Kanzian) — Karst platosunda yerləşən əhəngdaşı mağaralar sistemi. Mağaralar Sloveniyanın cənub-qərbində yerləşir. Adriatik dənizinə tökülən Reka çayı vasitəsi ilə formalaşmışdır. Karst proseslərinin dünyada ən çox öyrənilmə məkanlarından biri hesab olunur.
| Şkosyan mağarası | |
|---|---|
| sloven. Škocjanske jame; it. Grotte di San Canziano; alm. Höhlen von St. Kanzian | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Uzunluğu |
|
| Sahəsi |
|
| Yerləşməsi | |
| 45°39′53″ şm. e. 13°59′31″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə |
 Sloveniya |
| park-skocjanske-jame.si | |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Şkosyan Yama 1986-cı ildə YUNESKONUN Ümumdünya irsinə daxil edilmişdir. 1996-cı ildən regional park statusunu almışdır(Ramsar konvensiyasın əsasən). 1999-2004-cü illərdə karst-biosfer qoruğu statusu daşımışdır.[2]
Ümumi məlumat
redaktə
Şkosyan mağarasını formalaşdıran Reka çayı Karst yaylasına kimi 55 km yer səti ilə axır. İlk 4 km-lik hissədə çay dərə boyu axır. Daha sonra çay böyük çuxura daxil olaraq gözdən itir. Yaxınlıqda Şkosyan kəndi yerləşir. Bu kənd yaxınlığında mağaraya növbəti – 90 metr hündürlüyündə olan giriş mövcuddur.[3]
Böyük-Vadi adlanan ərazidə Reka çayı Şkosyan mağarasında daxil olur və ancaq 34 km mağara daxilində axdıqdan sonra İtaliya ərazisində yer səthinə çıxır. İtaliyada artıq çay Timovo adlanır. Reka çayının axdığı hissədə mağaranın digər adı Şumeça-Yamadır (Šumeča jama). Uzunluğu 3,5 km-dir. 223 metr dərinliyə kimi mağara daxilinin ümumi uzunluğu 6,2 km-dir. Mağara sistemində çoxlu karst çuxurları üstünlük təşkil edir. Çay boyu otuzdan çox şəlalə mövcuddur. Çoxunun hündürlüyü 10 metrə qədərdir. Mağara sistemində Avropanın ən böyük mağara girişi – Martel zalı mövcuddur (Martelova dvorana). Həcmi 2,2 milyon m³, hündürlük 146 м, 300 metr uzunluğa və 120 metr enə malikdir.[2]
Mağara daxilində çay axaraq 2,6 km enində, 10-60 metr enində kanyon yaradır. Mağarada sonuncu daşıqın 1965-ci ildə olmuşdur. Suyun səviyyəsi 108 metr hündürlüyə çatmışdır. Ən yüksək səviyyə 1826-cı ildə 128 metrə çatmışdır.[2]. Mağara daxilində, quru ərazilərdə temperatur 12 °C, çay axımı olan ərazilərdə isə 0 - 20 °C arasında dəyişir. Havanın nisbi rütubətlənməsi 80 — 100 %-dir.[2]
İstinadlar
redaktə- ↑ Словения: Общегеографическая карта / сост. и подгот. к изд. Омской картогр. ф-кой в 2005 г.; ст. ред. Т. П. Филатова; ред. Н. Н. Чугунова. — 1:300 000, 3 км в 1 см. — М.: Роскартография, 2005. — ISBN 5-95230108-8.
- ↑ 1 2 3 4 "Škocjan Caves ID". 2008-07-24 tarixində arxivləşdirilib. — Škocjan Caves Park
- ↑ "Description of the Caves". 2008-06-30 tarixində arxivləşdirilib. — Škocjan Caves Park