Əmir bəy Mosullu
Əmir bəy Mosullu — Səfəvilər dövlətində hərbi və siyasi xadim. I Təhmasibin lələsi, əmir, Xorasanın bəylərbəyi.
| Əmir bəy Mosullu | |
|---|---|
| 1516 – 1522 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum yeri | Diyarbəkir |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Təbriz, Səfəvilər dövləti |
| Vəfat səbəbi | xəstəlik |
| Hərbi xidmət | |
| Mənsubiyyəti |
 Səfəvilər dövləti |
Haqqında
redaktəƏmir bəy türkmanların mosullu tayfasındandır. Onun atası və babası Ağqoyunlular dövlətində yüksək vəzifələr tutublar. 1505-ci ildə Əlvənd Mirzə öldükdən sonra Diyarbəkir hakimi olub.[1] Sonradan Dulqədiroğulları bəyliyi hökmdarı Əlaüddövlə Bozqurd bəyin qızı Diyarbəkir qalasını ələ keçirir.
1507-ci ildə Şah ismayıl Xətai Əlbistanı aldıqdan[2] sonra Əmir bəy Diyarbəkirin açarını və bir çox zinət əşyalarını şaha gətirərək tayfasından olan əksəriyyət kimi o da, Səfəvilər dövlətinin xidmətinə keçir.[1][3] Səfəvilər dövlətində tezliklə yüksəklərə doğru irəliləyir. Əvvəlcə o mərkəzi idarəetmədə möhrdar vəzifəsini tutur.[2] 1510-cu ildə Xorasanı özbəklərdən almış orduya komandan təyin edilir. 1513-cü ildə isə Bəlx şəhərini tutmaq üçün göndərilir.
1516-cı ildə o, Şah İsmayılın ilk övladı I Təhmasibin lələsi və Xorasanın bəylərbəyi təyin edilir.[4] Şahzadənin 2 yaşı olduğu üçün Əmir bəy həm taxtın varisini, həm də Səfəvilər dövlətinin əsas bölgələrindən birini idarə edirdi. Lakin müəyyən müddətdən sonra o, öz məqsədlərini güdməyə başlayır. Heratdan olan salnaməçi Qiyasəddin Xondəmirə görə Əmir bəy xalqı vergilərlə yükləyərək saraya getməkdən imtina edirdi. Eyni zamanda o, Xorasanda idarəetmə və maliyyə işlərində ən yüksək vəzifəyə təyin olunmuş heratlı məşhur ailənin üzvü olan Qiyasəddin Məhəmmədlə rəqabət aparmağa başlayır.[5]
Qiyasəddin Məhəmmədin hakimiyyətinə qarşı etinasızlığı göstərən bir sıra ictimai hərəkətlərdən sonra, Əmir bəy 1521-ci ildə onu həbs edərək satqınlıqda ittiham edib edam edir. Bu hərəkətindən sonra o şahın etimadını itirir. Şah İsmayıl onu vəzifəsindən azad edərək Təhmasiblə birlikdə saraya gəlməsini əmr edir. Lakin yolda Əmir bəy ciddi xəstəlik tutur. İsmayıl ona tabe olan xidmətçiləri cəzalandırır. Lakin Əmir sarayda cəzaya məhkum edilməmiş 1522-ci ilin iyul ayında dünyasını dəyişir. Onun ölümündən sonra ona tabe olan xidmətçilər də bağışlanırlar.[5]
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 Gündüz. səh. 87
- ↑ 1 2 Gündüz. səh. 88
- ↑ Ghulam Sarwar. History of the Shah Ismail Safawi. Aliqarh: Muslim Universty. 1939. səh. 53. 2022-07-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-07-05.
- ↑ Tilmann Trausch. Representing Joint Rule as the Murshid-i Kāmil’s Will: Consensus-based Decision-making in Early Safavids. 2016. səh. 14. 2022-07-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-07-05.
- ↑ 1 2 Tilmann Trausch. Representing Joint Rule as the Murshid-i Kāmil’s Will: Consensus-based Decision-making in Early Safavids. 2016. səh. 15. 2022-07-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-07-05.
Ədəbiyyat
redaktə- Tufan Gündüz. Son Kızılbaş: Şah İsmail. İstanbul: Yeditepe Yayinevi. 2010. 175. ISBN 978-605-4052-49-3.