Ərəb ölkələrində media

Bəşər dünyası Ərəb dünyasında görünməmiş iğtişaşlara şahid olmuşdur. "Ərəb Baharı" nəticədə Yaxın Şərqdə siyasət, cəmiyyət və mədəniyyət sahəsində yeni bir qavrayış təqdim etmişdir. Bu ərəb siyasətinə yeni bir xəritə çəkmiş və özü ilə milli suverenlik gətirmişdi. Yeni media, sosial şəbəkələr , mobil telefonlar kimi digər informasiya və kommunikasiya texnologiyaları geniş məlumat əldə etməyi asanlaşdırdı. Asanlıqla məlumat əldə etmək imkanının hakim sinfin monopoliyası və informasiya hegemonluğu daha kütləvi etirazlarına gətirib çıxarmışdır. Ərəb kütləvi üsyanlar hələ nisbətən yeni və yalnız bu yaxınlarda ilk illik yubileyi ildən yeni media landşaft , Ərəb dünyası və onun media bir fenomen kəşfiyyat edilir. Inqilab toqquşması xaos və siyasi münaqişənin daxil dinc hərəkət keçdikdə baxmayaraq , Ərəb Baharı davam edən bir prosesdir və inqilablar zamanı Ərəb əsas media podratçıların təhlil üçün bir yol ola bilər . Qiyamların ərəb media əsas və milli kanal şəbəkələrində rolları bilmədən, biz Yaxın Şərqin ərəb və inqilablar qarşı öz siyasi vəziyyətdə siyasət dərk edə bilməz.

İnkişafı

Yeni media, sosial şəbəkələr , mobil telefonlar kimi digər informasiya və kommunikasiya texnologiyaları geniş məlumat əldə etməyi asanlaşdırdı. Asanlıqla məlumat əldə etmək imkanının hakim sinfin monopoliyası və informasiya hegemonluğu daha kütləvi etirazlarına gətirib çıxarmışdır. Ərəb kütləvi üsyanlar hələ nisbətən yeni və yalnız bu yaxınlarda ilk illik yubileyi ildən yeni media landşaft , Ərəb dünyası və onun media bir fenomen kəşfiyyat edilir. Inqilab toqquşması xaos və siyasi münaqişənin daxil dinc hərəkət keçdikdə baxmayaraq , Ərəb Baharı davam edən bir prosesdir və inqilablar zamanı Ərəb əsas media podratçıların təhlil üçün bir yol ola bilər . Qiyamların ərəb media əsas və milli kanal şəbəkələrində rolları bilmədən, biz Yaxın Şərqin ərəb və inqilablar qarşı öz siyasi vəziyyətdə siyasət dərk edə bilməz .

Ərəb mediası və siyasi mövqe

Dövlət kütləvi informasiya vasitələri özü üçün kimin düşmən, dost olmasını, siyasi maraqlarını müəyyən etdikdə ərəb mediası Ərəb siyasətinin yeni mövzusunu təqdim etmişdir. Beləliklə, ərəb mediasında siyasət yalnız siyasi güc, siyasi rejimlər və siyasi hakimiyyət tərəfindən deyil həmçinin ərəb dünyasına sosial-siyasi mühitini dəyişən yeni landşaftlar tərəfindən təcəssüm olunur. Ərəb Baharı media vasitəsilə ümumilikdə ərəb dünyasında siyasətin başa düşülməsində yeni qavrayış təqdim etmişdir. Media dövlətin siyasi dilinə çevrildikdə, onun əsas missiyası ərəb inqilablarında dövlətin siyasi mövqesini əks etdirmək olmuşdur. Ərəb siyasəti və bir sıra ərəb ölkələrinin mövqeyini anlamaq üçün media ideologiyaları və media meylləri vasitəsilə nail olmaq olardı.Məsələn, Səudiyyə mediası Azad Suriya ordusunun qələbəsini elan etməklə Suriyada inqilabı dəstəkləmişlər. Bu dəstəkləyici mövqe Suriyada inqilabla bağlı Səudiyyənin siyasi mövqesini əks etdirir. Başqa sözlə, bu mənada dövlətin bu fikir və ya tendensiya ilə bəyanat verməsinə ehtiyac yox idi, beləki dövlət mediası bunu nümayiş etdirmişdir. İstənilən ərəb dövlətinin siyasi mövqesi dövlət mediası vasitəsilə başa düşülür və nümayiş olunur, hətta Əl-Cəsirə kimi böyük miqyaslı kanal şəbəkəsində belə. Tunisdə inqilab başladıqdan bəri xüsusən Əl-Cəsirə yeni Tunisin siyasi mövqesinin müəyyən olunmasında mühüm rol oynamışdır. Hətta bəzi tədqiqatçılar və müşahidəçilər qeyd etmişlər ki, Əl-Cəsirə ərəb dünyasının aparıcı kanalı kimi Misir və Tunis, Liviya və Yəmən inqilablarının işıqlandırılmasında zamanı vacib rol oynamışdır. Lakin bu təkcə Əl-Cəsirəyə deyil, regionda əksər mediaya şamil olunur. Əl-Cəsirə və Əl-Ərəbiyə kimi digər körfəz mediası də Ərəb ölkələrinin siyasi hadisələrində vacib rol oynamışdır. Ərəb ölkələrində media və siyasətə aid digər misal seçkiləri xüsusilə qeyd edə bilərik. Siyasi cəhətdən desək, Suriya və Bəhreyn hallarında iki daimi kanal şəbəkələri olan Qatar Əl-Cəsirə və Səduiyyə Ərəbistanı Arabiya qarşılıqlı razılıq olmalıdır. Beləki ideoloji cəhətdən ƏL-Cəsirə Müsəlman Qardaşları və İslamist Misirli namizədlərini dəstəklədiyi halda, Əl-Ərəbiyə köhnə rejimi dəstəkləyirdi. Məsələn, Misirdə prezident seçkiləri zamanı Əl-Cəsirə Misir prezidenti namizədliyinə Abdel Moneim Abul Fettouh uyğun namizəd, sonra isə Müsəlman Qardaşları namizədi olan Mohammad Morsi uyğun namizəd görürdü. Eyni zamanda Əl-Ərəbiyə əsasən Ahmad Shafeeq və Amr Musa üzərində diqqətini cəmləmişdir.

Bundan başqa Ərəb mediası Ərəb siyasətinin status kvo ilə assosiasiya olunmağa başlamışdır. Hətta Misir inqilabı zamanı ərəb mediası ərəb vətəndaşlarına tam qulluqçusu deyildi, əksinə o, siyasi maraqlara xidmət etmək üçün bir alət kimi qalırdı. İddia etmək olar ki, Ərəb baharı zamanı ərəb mediasının vətəndaş rolu yox idi, o, siyasi məqsədlər üçün istifadə olunurdu.Beləliklə media tarixdə müşahidə olunduğu kimi, böhran dövrlərində siyasətə xidmət etmişdir. Ərəb mediasının öyrənilməsinin vacibliyinin bir səbəbi də onu öyrənməklə ərəb siyasətini başa düşmək mümkün olacaqdır. Ərəb dünyasında media və siyasət arasında qarşılıqlı əlaqə səhvsiz deyil. Ərəb mediasına baxdıqda, müşahidə etmək olar ki, əksəriyyət KİV birbaşa və ya dolayısı yolla dövlət tərəfindən dəstəklənir. Nəticədə media dövlətdən tam müstəqil ola bilməzdi.

Xarici Media Ərəb ölkələrində

Bu gün ərəb ölkələrində yayımlana qərb televiziya kanalların sayı sürətlə artır. Bu media Qərb mədəniyyəti və Ərəb dünyası arasında körpü rolunu oynayır.ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa, Almaniya, Rusiya və Türkiyənin kütləvi informasiya vasitələri ərəb hava dalğalarında iştiraklarını artırmış və Ərəb ölkələrindən kifayət qədər tamaşaçı cəlb edə bilmişlər. Yerli ərəb tamaşaçılarının xarici KİV üz tutmalarının əsas səbəblərindən biri yerli televiziya xəbər mənbələrinin hökumətin senzurasını keçmiş xəbərləri paylaşmasına inanmaqlarıdır, beləki burada etibar əsas problemdir. Tamaşaçılar tez-tez regional və qlobal inkişafların əhatəsini müqayisə etmək üçün kanalları çevirir. “Ümumilikdə siyasi yönümlü tamaşaçılar kimi təsvir olunan ərəblərin bir neçə media mənbəsinə ehtiyacı var və onlar bir sıra kanalları seyr etdikdən sonra biri üzərində seçimlərini dayandırırlar”. Əl-Cəsirə və Əl-Ərəbiyə kimi yaxşı maliyyələşən ərəb stansiyaları sərt rəqabət təklif edir, lakin BBC News, Rusiya Al Yawm, Voice of America və France 24 kimi xarici KİV ərəb tamaşaçılarını dünya hadisələri haqqında geniş baxış ilə təmin edir. Ərəb mediası kimi xarici KİV də tez-tez dövlət subsidiyaları alır .

Bundan əlavə, ərəb ölkələrində xarici KİV haqqında danışarkən, mütləq internet mənbələrini və ya sosial medianı nəzərə almaq lazımdır. Bu gün ərəb dünyasında xarici xəbət saytları populyardır. Regionda ən məşhur saytları araşdırarkən iki istiqamət önə çıxır. Onlardan biri Amerika saytları ən məşhur saytlardır və ərəb internet istifadəçiləri onlardan tez-tez faydalanırlar. Google, Facebook və Youtube 5 ən çox daxil olunan saytlara daxildir və demək olar ki hər bir ərəb ölkəsində istifadə olunur. Məsələn, Bəhreyndə ən çox istifadə olunan 10 sayta: Facebook, YouTube, Twitter, və Blogspot aiddir, Misirdə: Facebook, YouTube, Blogspot, və Fatakat (onlayn forum), Yəməndə: YouTube, live.com (e mail portalı), və Blogspot aiddir və s.

Həmçinin bax

• Ərəb ölkələrində internet
• Ərəb ölkələrində film
• Ərəb ölkələrində nəşr
• Ərəb ölkələrində televiziya
• Ərəb ölkərində reklam