Ağbaş (it)
Ağbaş — Anadoluya xas, kanqal ilə eyni soydan gələn bir it növü. Ənənəvi olaraq sürü qoruma itləri olaraq yetişdirilən bu itlər, xüsusilə Əskişəhər, Sivrihisar, Əmirdağ arasında və nadir hallarda Polatlı-Haymana regionlarında rast gəlinir. Artıq ABŞ-də da bir çox fermada yetişdirilməyə başlanmışdır.
| Ağbaş | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Elmi təsnifat | ||||
|
XƏTA: latin parametri doldurulmayıb. |
||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||
|
XƏTA HAQQINDA MƏLUMAT Bu parametr doldurulmayıb: latin |
||||
| ||||
Mənşəyi
redaktəAğbaşların Ural dağları və Balxaş gölü arasından, Qızıl Orda və Elxanilər dövləti dövründə Mərkəzi Asiyadan gələn türk və monqol tayfaları tərəfindən Anadoluya gətirildiyi düşünülür.[1] Oğuz türkləri Asiyanın şimalından cənubun isti və rütubətli iqliminə uyğunlaşmaq məqsədilə Ağbaş və Qarabaş cinslərini birləşdirərək bu növü yerli iqlimə uyğun hala gətirmişlər. Ağbaşların Əskişəhər, Kütahya və ətraf bölgələrdə yaşadığı, ilk dəfə 3,000 il əvvəl meydana gəldiyi və atalarının digər çoban itləri olduğu düşünülür. Ağbaş itlərinin ağ rəngli olması, sürüdəki digər heyvanlarla qarışıb yırtıcılara ilk hədəf olmamaları üçün xüsusi olaraq seçilmişdir.[2][3]
Orta əsrlərdə türklər, monqollar, taciklər və digər Mərkəzi Asiya xalqları bu itləri yetişdirmiş və onların yayılmasına səbəb olmuşlar.
Xüsusiyyətləri
redaktəAğbaş itləri iri və atletik bədən quruluşuna sahibdir, duruşları və hərəkətləri olduqca gözəl və zərifdir. Bu itlər, öz müstəqil və bəzən dominant xarakterləri ilə tanınır. Yetkinlik yaşına çatana qədər təlimlərinin davamlı olması vacibdir. Əsas təlimi 3–6 aylıq dövrdə alırlar, 6–9 aylıq dövr isə inkişaf etdirmə təlimləri üçün uyğundur. Kənd ərazisində isə 5 aylıq ağbaşlar sürülərə çobanlıq etməyə başlayırlar. Çəkisi 40–64 kq, boyu 71–86 sm arasında olur. Tükləri düz və uzundur. Aktivlik dərəcəsi aşağı, öyrənmə qabiliyyəti və mühafizəkarlığı yüksəkdir. Sakit və səssiz olan bu itlər ildə 2 dəfə, orta hesabla 21 gün cütləşmə ehtiyacı hiss edirlər. 58–63 gün davam edən hamiləlikdən sonra 8–9 bala dünyaya gətirirlər. Yaşama müddətləri isə 10–15 ildir.[4]
Ağbaş itləri qoruduğu insanlara və heyvan sürülərinə qarşı çox həssasdır, lakin qurd, ayı və çaqqal kimi yırtıcılara qarşı olduqca aqressivdir. Evə gələn qonaqlara qarşı şübhə ilə yanaşır. Ağbaş Anadolu bölgəsinin ən qədim qoruma və çoban itlərindən biri kimi, sürünü dağıtmadan təkbaşına idarə edə biləcək qədər bacarıqlıdır. Gecə saatlarında, gündüzə nisbətən daha diqqətli və mühafizəkar olurlar.[4]
İstinadlar
redaktə
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2010-04-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-24.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2009-03-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-24.
- ↑ "kangalefsanesi.net". kangalefsanesi.net. 2024-12-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-24.
- ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2016-03-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-24.