Ağevlilər

Ağevlilər— Azərbaycan türklərini təşkil edən tayfalardan biri. İranda əsasən Farsda yaşayırlar.

Haqqında

Tayfanın inandığı əfsanəyə görə, bugünkü ağevlilərin əcdadları Səfəvi imperiyası dönəmində Azərbaycandan Xorasana köç etməyə məcbur edilmişdirlər. Bu tayfanın bəylərindən biri olan və Nadir şaha xidmət edən Məhəmmədhüseyn bəy hərbçi kimi döyüşlərdə fərqlənmiş və Əfşar ordusunun Hindistan səfəri zamanı Hind çayını keçməsində həlledici rol oynamışdır. Bunun mükafatı oaraq ona ağ çadırda yaşamağa icazə verilmişdir. Bu, türk ənənəsinə görə, belə çadırda yaşamaq icazəsi hökmdar və əsas komandanlara verilirdi. İddiaya görə, tayfanın adı da buradan gəlmişdir. Bundan sonra Nadir şah Əfşar bəxtiyarilər və boir əhmədilərə cəzalandırıcı yürüş edərkən ordusuna ağevlilərdən də döyüşçülər daxil etmişdir. Yürüş bitdikdən sonra bu tayfadan olan bəzi döyüşçülər Fars əyalətində yaşamağa başlamışdılar, lakin pulları az olduğuna görə, mal-heyvan almamış və köçəri həyatdan imtina etmişdirlər. Bunun əvəzinə Şirazın yaxınlığında yerləşən ağevlilər zamanla tacir və dükan sahiblərinə çevrildilər. 1800-cü illərin sonlarında Fasainin hesablamasına görə, onların sayı 70-80 ev olmuşdur. O, həmçinin bu tayfanın üzvlərindən məşhur hüquqşünaslar və teoloqlar çıxmışdır. 1957-ci ildə onların çoxu hələ də Şirazın Ağevli məhəlləsində yaşamaqda və Oğuz türkcəsində danışmaqda idi. Onların tirələrinə Poladlı, Conüdlü, Gorallar, Zəngənə və Bayat daxil idi. Ağa Məhəmməd xan Qacar Şiraz ağevlilərinin beş liderini də özü ilə Tehrana gətirmiş və onları orada fəxri girov kimi saxlamışdı. Qacar şahlarının hakimiyyəti altında bu şəxslərdən törəyən şəxslər xeyli görkəmli vəzifələrə gəldilər və onlardan bir çox məşhur şəxs çıxdı.

Tayfanın tanınmış nümayəndələri

• Əsədulla xan Ağevli—Sultan Məsud mirzə Qovanlı-Qacar şəxsi həkimi.
• Fəzlulla xan Ağevli— Qacarlar ordusunun polkovniki.
• Fərəculla xan Ağevli— İran ordusunun komandanı.

Həmçinin bax

• İran türkləri

Mənbə

• Pierre Oberling. AQ EVLI. iranicaonline.org. 1986.
• Pierre Oberling. The Turkic Peoples of Southern Iran. New York. 1964.