Adıge coğrafiyası
Adıge Respublikasnın ərazisinin şimal hissəsi zəif dalğavarı Kubanboyu maili düzənliyindən, cənub hissəsi Böyük Qafqazın dağətəyi (hündürlüyü 300 m-ə qədər) və yamac (ən hündür nöqtəsi 3238 m, Çuquş dağı) hissələrindən ibarətdir.[1] Adgenin sahəsi — 7790 kv.km, sərhədlərinin uzunluğu — 900 km, şimaldan cəbuba ölkə ərazisi — 208 km uzanır. Qərbdən şərqə isə — 165 km-dir. Adıge Respublikası Moskva vaxtı saat qurşağında yerləşir: UTC+3.
Ümumi məlumat
redaktə
Neft, qaz, müxtəlif tikinti materialları və fosforit yataqları, həmçinin Masesta tipli müalicəvi mineral su bulaqları var. Respublikanın dağlıq hissələrində az miqdarda qızıl yataqları mövcuddur.[2] İqlimi mülayim kontinental, isti və rütubətlidir. Orta temperatur yanvarda –2,4˚C, iyulda 22,2˚C-dir. İllik yağıntı təqribən 700 mm. İlin 180 günü şaxtasız olur. Qar örtüyünün qalınlığı düzənliklərdə 6-10 sm, dağ ətəklərində və dağlarda isə 50 sm-dən 2-5 metr arasında dəyişir. Ən qalın qar örtüyü Fışat dağ silsiləsində qeydə alınmış - 6,1 metr. Donuşluq düzənliklərdə 15-30 sm arasında dəyişir. Ümumən Adıgenin iqlim resursları kənd təsərrüfatı üçün əlverişlidir.
Çayları (Laba, Belaya, Çoxrak, Pşiş, Psekups və s.) Kuban çayı hövzəsinə aiddir. Kuban çayında axını nizamlamaq məqsədilə Krasnodar, Tşik, Şapsuq və Oktyabr su anbarları yaradılmışdır. Bəzi çayların aşağı axınları ciyilliklərdir.
Respublika ərazisinin xeyli hissəsini qaratorpaqlar təşkil edir; şabalıdı və dağ-meşə torpaqları da var. Dağətəyi sahələr sənaye əhəmiyyətli enliyarpaqlı meşəliklərdir (ərazinin təqribən 40%-i); palıd, fıstıq, vələs, ağcaqayın, göyrüş, şam, yabanı meyvə ağacları və s. bitir. Yuxarı qalxdıqca bunlar ağ şam, şam və küknar ağaclarından ibarət iynəyarpaqlı meşələrlə əvəz olunur. Yüksək dağlıqda subalp çəmənləridir. Heyvanları: qonur ayı, va şaq, qaban, cüyür, tülkü, safsar, dovşan, gəmiricilər və s. Ümum dünya irsi siyahısına daxil edilmiş Qafqaz qoruğunun dağlıq hissəsi Adıge Respublikasının ərazisindədir.
Mənbə
redaktəAzərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. ISBN 978-9952-441-00-0.
İstinadlar
redaktə- ↑ "Республика Адыгея. Природа". 2019-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-21.
- ↑ Золото Северного Кавказа // Вестник золотопромышленника, 19.07.2010[ölü keçid]