Adi dəvətikanı

Adi dəvətikanı (lat. Alhagi maurorum) — bitkilər aləminin paxlaçiçəklilər dəstəsinin paxlakimilər fəsiləsinin dəvətikanı cinsinə aid bitki növü.

Adi dəvətikanı
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superrozidlər Klad: Rozidlər Klad: Fabidlər Dəstə: Paxlaçiçəklilər Fəsilə: Paxlakimilər Yarımfəsilə: Faboideae Triba: Hedysareae Cins: Dəvətikanı Növ: Adi dəvətikanı
Beynəlxalq elmi adı
Alhagi maurorum Medik., 1787
Şəkil axtarışı ITIS   500956 NCBI   47037 EOL   703028

Botaniki təsviri

Hündürlüyü 30-70 sm olan çoxillik tiknalı ot bitkisidir. Gövdəsi açılmış budaqlıdır, budaqları çılpaq, nazik, yaşıl rəngdədir, iti bucaq altında yuxarı yönəlmişdir. Aşağıdakı tikanları 1-2 sm uzunluqda bərk, digərləri yumşaq elastik, yayın sonlarında bir qədər bərkiyir və 2-3 sm çatır. Yarpaqlarının uzunluğu 5–28 mm, eni 1–8 mm, uzunsov lansetvari və ya oval formalıdır. Çiçəkləri, 3-8 sayda olmaqla, tikanların üstündə açılır, tacı çəhrayıdır. Paxlası çılpaq, əyri və ya düzdür, hərəsində 1-10 toxum vardır. İyun-iyul aylarında çiçəkləyir və meyvə verir.

Mənşəyi və yayılması

Adi dəvətikanı kserofil coğrafi tipinin önasiya sinfinin kiçik asiya qrupuna aiddir. Kiçik Asiya ölkələri, Rusiya, Orta Asiya və Qafqazda yayılmışdır. Azərbaycanda Samur-Dəvəçi, Xəzəryanı və Kür-Araz ovalıqları, Abşeron, Kür düzənliyi, Qobustan, Böyük Qafqazın Quba massivində arandan orta dağ qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 1800 m hündürlükdə) bitir.

Ekoloji qrup və bitdiyi yerlər

Kserofitdir, yarım-səhra və dağ-bozqır bitkilik tiplərində rast gəlir. Əsasən quru yamaclarda, qumsallıqlarda, əkinlərdə, yol kənarlarında və baxımsız (zibillik) olan yerlərdə seyrək şəkildə bitir.

Kimyəvi tərkibi

Steroid, aşı maddələri, kumarin, flavonoid, efir yağları, C, K, B2 vitaminləri, karotin, alkaloid, antosian və üzvü turşularla zəngindir.

Təsiri və tətbiqi

Adi dəvətikanı eksperimental və xalq təbabətində tətbiq edilir. Azərbaycanın orta əsrlər təbabətində də istifadə olunmuşdur. Əsasən babasil, dəri, qaraciyər, mədə və onikibarmaq bağırsaq xoralarında, angina, irinli otit, dizenteriya və qadın xəstəliklərinə qarşı, irinli yara və xoralarda istifadə olunur. İşlədici, ödqovucu, diuretik, tərlədici, büzüşdürücü, yarasağaldıcı, iltihab prosesləri və öskürəyə qarşı, hemostatik, fitonsid, antivirus və bakterisid təsiriə malikdir.

İstifadə olunan hissələri

Müalıcə məqsədi ilə bitkinin yerüstü hissəsi, kökü və yarpaqları istifadə edilir.

İstifadə formaları

Çay, cövhər, dəmləmə, və yerli vannalar.

Digər faydalı xüsusiyyətləri və istifadəsi

Yeməlidir, tərəvəz kimi istifadə olunur. Çiçəklərindən hazırlanan çay susuzluğu yatırır və tərləməni azaldır. Bal verən və yem bitkisidir.