Albaniya memarlığı

Albaniya memarlığı — Albaniya Respublikası ərazisində müxtəlif mədəniyyətlərə – illiryalılara, qədim yunanlara, Roma İmperiyasına, Osmanlı İmperiyasına və italyan memarlığına aid olan abidələr kompleksi.

Tarixi

Ölkədəki İlliriya qalalarının qalıqları qədim memarlıq tikililərindəndir^[1]. Belə ki, onlar e.ə. VII əsrə aid edilir^[1].

Sonrakı dövrlərdə antik ənənələrin geniş yayılmasına baxmayaraq, Albaniyanın milli mədəniyyəti – ənənəvi tikililər, keramika, metal emalı inkişaf etməkdə davam edirdi^[1].

Albaniya memarlığının formalaşmasında illiryalıların, qədim yunanların, Roma İmperiyasının, Osmanlı İmperiyasının və italyan memarlığının böyük rolu olmuşdur.

Xristian memarlığı

XIII-XIV əsrlərdə Bizans üslubunda kilsə incəsənəti inkişaf etmişdir^[1]. Həmin dövrə aid əsas memarlıq abidələri bunlardır:

Mesopotam kəndində Müqəddəs Nikolay kilsəsi^[1];
Lavdaridə Müqəddəs Troitsa kilsəsinin divar rəsmləri^[1].

XVII-XVIII əsrlərdə də Voskopoya və Vitkuki şəhərlərində çoxsaylı kilsələr tikilmişdir^[1].

Türk-islam memarlığı

XV-XIX əsrlərdə Albaniyada türk-islam memarlıq ənənələri üstünlük təşkil etmişdir^[1]. Həmin dövrə aid əsas memarlıq abidələri bunlardır:

Tiranada XVIII əsrə aid Ədhəmbəy məscidi^[1]^[2];
Tiranada hamam^[1];
Tiranada şəhər qalası^[1];
Tiranada bazar yeri və bir sıra evlər^[1];
Tiranada Əhmədpaşa təkyəsi^[1];
Beratda 1775-ci ildə tikilmiş Əhmədpaşa körpüsü^[1]^[2];
Beratda Xəlvəti təkkəsi^[2];
Ergiri qəsəbəsində XVIII əsrə aid evlər^[1];
Ergiri qəsəbəsində Qırmızı məscid^[1];
XVIII əsrə aid Qurşunlı məscidi^[1];
Luşna qəsəbəsində İsgəndərbəy məscidi^[1];
Luşna qəsəbəsində qala^[1];
Təpədələndə Dəmir baba təkyəsi və türbəsi^[1].

Kommunizm və post-kommunist dövrü

Skanderbeu meydanı 1988-ci ildə

1944-cü ildən 1991-ci ilə qədər şəhərsalmada memarlıq keyfiyyətləri azalmışdır. Belə ki, kütləvi şəkildə sosialist yaşayış massivləri, geniş yollar, fabriklər, şəhər meydanları inşa edilsə də, əslində onlar sökülən tarixi binaların yerində inşa edilmişdir.