Aleksey Brusilov

Aleksey Alekseyeviç Brusilov (rus. Алексей Алексеевич Брусилов; 3 avqust 1853, Tiflis – 17 mart 1926^[…], Moskva) — rus və sovet hərb xadimi və hərbi pedaqoqu, kavaleriya generalı (6 dekabr 1912-ci ildən), general-adyutant (10 aprel 1915-ci ildən), Rus ordusunun Ali baş komandanı (22 may — 19 iyul 1917), Qırmızı Ordunun baş kavaleriya inspektoru (1923).

Aleksey Brusilov
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	3 avqust 1853(1853-08-03)
Doğum yeri	Tiflis, Tiflis quberniyası, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi	17 mart 1926(1926-03-17)[…] (72 yaşında)
Vəfat yeri	Moskva, Moskva quberniyası[d], RSFSR, SSRİ
Vəfat səbəbi	ağciyər iltihabı
Vətəndaşlığı	Rusiya imperiyası  SSRİ
Təhsili	Paje korpusu[d] (9 (21) iyul 1867–29 iyul (10 avqust) 1872)
Hərbi fəaliyyəti
Mənsubiyyəti	Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı
Qoşun növü	Rusiya İmperator Ordusu, Qızıl Ordu
Rütbəsi	poruçik, ştabs-kapitan, kapitan, Rotmistr, podpolkovnik[d], polkovnik, general-mayor, general-leytenant, tam süvari generalı[d], general adyutant[d] (10 (23) aprel 1915)
Döyüşlər	Rus-türk müharibəsi, Birinci Dünya müharibəsi, Polşa-Sovet müharibəsi, Ərdahanın alınması[d], Qalisiya döyüşü, Karpat əməliyyatı[d], Brusilov hücumu
Təltifləri
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Aleksey Brusilov mənşəcə Brusilovlar zadəgan ailəsindəndir. 1853-cü ildə Tiflisdə rus generalı Aleksey Nikolayeviç Brusilovun ailəsində anadan olub (1787-1859). Anası Mariya-Luis Antonovna mənşəcə polyak idi və kollec assessoru A. Nestoyskinin ailəsindən olmuşdur.

27 iyun (9 iyul) 1867-ci ildə Pajeski Korpusuna daxil olmuşdur. 17 iyul 1872-ci ildə korpusu bitirmiş və 15-ci Draqun Tver alayı sıralarına daxil olmuşdur. 1873-1878-ci illərdə - alayın adyutantı olmuş, Qafqazda 1877-1878-ci illər Rusiya-Türkiyə müharibəsinin iştirak etmişdir. Türk qalaları Ərdahan və Qarsın ələ keçirilməsində fərqlənmiş, buna görə də 3-cü və 2-ci dərəcə Müqəddəs Stanislav ordeni və 3-cü dərəcəli Müqəddəs Anna ordeni ilə təltif edilmişdir. 1879-1881-ci illərdə eskadron komandiri və alay təlim komandasının rəisi olmuşdur.

1881-ci ildə xidmət etmək üçün Sankt-Peterburqa gəlmiş, 1883-cü ildə eskadronun elmi şöbəsini və yüzlərlə komandirini "əla" kateqoriyasında bitirmişdir. 1883-cü ildən Məmur süvari məktəbində xidmət etmişdir: 1890-cı ildən - at sürmə və sarğı şöbəsi müdirinin köməkçisi; 1891-ci ildən - eskadron və komandir şöbəsinin rəisi; 1893-cü ildən - draqun şöbəsinin müdiri olmuşdur. 10 noyabr 1898-ci ildən - direktor köməkçisi, 10 fevral 1902 - məktəbin müdiri olmuşdur. Brusilov təkcə Rusiyada deyil, xaricdə də kavaleriya və atçılıq idmanının görkəmli bilicisi kimi tanınmışdır.

Rütbələri

• Poruçik — 2 aprel 1874;
• Ştabs-kapitan — 29 oktyabr 1877;
• Kapitan — 15 dekabr 1881; sonradan rotmistr — 18 avqust 1882;
• Podpolkovnik — 9 fevral 1890;
• Polkovnik — 30 avqust 1892;
• General-mayor — 6 may 1900;
• General-leytenant — 6 dekabr 1906.

Brusilov hücumu

Aleksey Brusilov 1916-cı ildə

Antanta qüvvələrinin 1916-cı ilin martında Şantiyidə razılaşdıqları 1916-cı il yay hücumu qərarına uyğun olaraq rus cəbhəsində hücum 15 iyuna, fransız cəbhəsində isə 1 iyula nəzərdə tutmuşdu. 1(14) aprel baş qərargahda (Mogilyov) cəbhə komandanları müşavirəsində təsdiq olunan 1916-cı il kampaniyası planına görə, əsas zərbəni Qərb cəbhəsi qoşunları Vilno istiqamətində endirməli idi (1, 2, 4, 10 və 3-cü ordular). Cənub-Qərb (8, 11, 7 və 9-cu ordular) və Şimal (12, 5 və 6-cı ordular) cəbhələrinə isə yardımçı zərbə tapşırılmışdı. Qərargahın 11(24) aprel direktivinə görə Cənub-Qərb cəbhəsi Rovno rayonundan Lutska hücumla Qərb cəbhəsinə dəstək olmalıydı. Lutska əsas zərbənin endirilməsi Qərb cəbhəsinə ən yaxın olan 8-ci orduya həvalə olunmuşu. Cənub-Qərb cəbhəsinin komandanlığı hücuma hərtərəfli hazırlıq keçirmişdi: xüsusilə rəqibin müdafiəsinin kəşfiyyatına (o cümlədən havadan), hücum üçün mühəndis platsdarmlarının hazırlığına (hərəsi 6-8 paralel tranşeya olmaqla), Avstriya-alman mövqelərinə analoji (2-3 möhkəmləndirilmiş zolaq) sahələrinin qət edilməsində qoşunların hazırlığına, piyadaların artilleriya ilə uzlaşması işinə diqqət yetirilmişdi.

Cənub-qərb cəbhəsi Avstriya-alman 4, 1, 2, Cənub və 7-ci orduları üzərində canlı qüvvədə (448 minə qarşı 573 min süngü) və yüngül toplarda (1301-ə qarşı 1770 top) üstünlüyə malik idi, lakin ağır artilleriyada üç dəfə geri qalırdı (545-ə qarşı 168 top).

Cənub-qərb cəbhəsinin hücumu 22 mayda (4 iyun) o vaxt üçün güclü artilleriya hazırlığından sonra başladı. Ən böyük uğura 8-ci ordu zolağında (kom. general A.M.Kaledin) Lutsk istiqamətində nail olunmuşdu. Nosoviçi, Korıto (Lutsk sıçrayışı adlandırılan) sahəsində 16 km cəbhəni yararaq, o 25 maya qədər cəbhə boyu eninə yarığı 70–80 km, dərinə 25–35 km genişlədərək Lutsku tutdu. 2 iyuna qədər 8 -ci ordu general A. Linzingenin ordular qrupundan olan ershersoq İosif Ferdinandın 4-cü Avstro-macar ordusunu darmadağın edərək 65–75 km irəlilədilər. Rezervləri tükədib və Kiselin rayonunda Fransadan və cəbhənin başqa sahələrindən gətirilmiş alman hissələrinin inadlı müqavimətinə rast gələrək o irəliyə hərəkətini dayandırdı. Bu həm də ona görə edildi ki, hücum qonşu Qərb cəbhəsinin 3-cü ordusu tərəfindən dəstəklənmədi. 3 iyundan 22 iyuna qədər 8-ci ordu generallar Q.Marvits, E.Fankelhayn və F.Bernqardinin ordu qruplarının əkszərbələrini dəf edirdi. 11 iyunda Cənub-qərb cəbhəsinə 3-cü ordu verildi. 8-ci və 3-cü ordular (gen. L.P.Leş) Stoxod çayını forsaj etməyə və Kovali tutmağa çalışdılar, lakin almanların iri qüvvələr çəkərək buranı güclü möhkəmlətməsi onlara imkan vermədi. 11-ci ordu (kom. gen. V.V.Saxarov)Sapanov yanında cəbhəni yardı, lakin rezervin olmaması hücumu davam edə bilmədi. 7-ci ordu (kom. gen. D.Q.Şerbaçev Yazlovitsa rayonunda müdafiəni 7 km sahədə yardı, lakin rəqibin general Böm-Ermolinin ordu qrupundan və gen. Botmerin Cənub ordusu tərkibindən olan iri qüvvələrinin əskzərbələri hücumu dayandırdı. 9-cu ordunun (kom. gen. P.A.Leşitski) əməliyyatları uğurla davam edirdi. 11 km cəbhəni Onut, Dobronouts sahəsində yararaq, 7-ci Avstriya-macar ordusunu darmadağın etdi və 5 iyunda Çernovtsını aldı.

Biblioqrafiya

• Об одиночной подготовке всадника и коня в кавалерии // Военный сборник. 1897. № 9.
• Роль кавалерии в будущих войнах // Вестник русской конницы. 1906. № 1.
• Кавалерийский спорт // Вестник русской конницы. 1906. № 3.
• Мои воспоминания. Посмерт. изд. — М.; Л.: Гос. изд-во. Отдел воен. лит., 1929. — 249 с.
• Воспоминания. — М.: Воениздат, 1963.
• Мои воспоминания — Минск: Харвест, 2003

Ədəbiyyat

• Александров Б. Ю. А. А. Брусилов: военная и общественно-политическая деятельность 1877—1924 гг. Автореф. дисс. … канд. ист. наук.
• Алексей Алексеевич Брусилов // Вопросы истории. 1988. № 11. С. 80—97.
• Базанов С. Н. Алексей Алексеевич Брусилов. — М.: Цейхгауз, 2006.
• Базанов Н. Ещё раз о Брусилове, брусиловцах и забытой войне // Посев. 2007. № 3. С. 38—40.
• Базанов Н. Жизнь и звёздный час генерала Брусилова // Наука России. 2006. № 4. С. 91—98.
• Брусилова Н. В. Воспоминания, записки, впечатления: 1870—1930-е: В 2 т. — М.: Кучково поле, 2017 ISBN 978-5-9950-0516-2
• Голиков А. Г. Генерал А. А. Брусилов: Страницы жизни и деятельности // Новая и новейшая история. 1998, № 4.
• Залесский К.А.:Кто был кто в ПМВ.
• Мавродин В. В. А. А. Брусилов: биографический очерк. — M: Госполитиздат, 1942. — 48 с.
• Нелипович С. Г. Наступление русского Юго-Западного Фронта летом-осенью 1916 года: война на самоистощение?
• Оберучев К. М. В дни революции. Поездки на фронт. — Беседы с войсками. — Генерал Брусилов. — Генерал Каледин.
• Ростунов И. И. Генерал Брусилов. — М.: Воениздат, 1964.
• Рыжов К. В. Алексей Брусилов // Сто великих россиян. М., 2003. С. 305—310.
• Сергей Семанов. У колыбели Красной Армии: Рассказ о А. А. Брусилове // Москва. — 1980. — № 2. — С. 170—179. — (Очерк и публицистика).
• Соколов Ю. В. Красная звезда или крест? Жизнь и судьба генерала Брусилова. — М.: Россия молодая, 1994.
• Churchill W. S. Brusilov’s Offensive//The Unknown War: The Eastern Front. New York: Charles Scribner’s Sons, 1931. pp. 358–373.