Allen çayı — (fr. l'Allaine), (alm. Hall) — İsveçrənin şimal-qərbində və Fransanın şərqində yerləşən, 65 km uzunluğunda olan çay.

Allen çayı
Ölkə
Uzunluğu
Su sərfi 22 m³/s
Hövzəsinin sahəsi 322 km²
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Çay İsveçrənin Jura kantonunun şimalında yerləşən Porrentruy bölgəsini, həmçinin Belfort ərazisini və Fransanın Du departamentininin ərazisindən keçir.[2]

Coğrafiyası

redaktə
 
 

Allen çayı 605 m. hündürlükdə İsveçrənin Jura kantonundan[3] qalxır və sonra Fransadakı Du çayına[4] axır. Uzunluğu 58,2 km. olan çayın [5] 28 km. İsveçrəyə aiddir. Su hövzəsi 1120 km²-dən çox ərazini əhatə edir.

Keçdiyi ərazilər

redaktə

Allen çayı İsveçrədə Şarmoill, Miékourt, Alle, Porrentruy, Courşavon, Courtemaîşe, Montignez, Buix, Bonkourt, Fransada Delle, Jonşerey, Grandvillars, Morvillars, Allenjoie kəndlərini keçir və Burbös çayı[6] ilə birləşir.

Hidrologiyası

redaktə

Çay Fransanın kontinental şərqi üçün su axarlarının adi mövsümi dalğalanmalarını nümayiş etdirir. Dekabr-mart ayları daxil olmaqla, orta aylıq axın sürəti 32,5-dən 38 m³/s-ə qədər, dekabr-yanvar aylarında maksimuma və yayda iyun-oktyabr ayları daxil olmaqla su minimuma çatır. Avqustda orta aylıq axımın azalması 8,5 m³/s təşkil edir.[7]

Aşağı su səviyyəsi

redaktə

Quraqlıq zamanı VCN3[8] s-ə qədər düşə bilər.[7]

Daşqınları

redaktə

Daşqınlar çox əhəmiyyətli ola bilər. MAQ "maksimum ani miqdar"[9] 2 və MAQ 5 müvafiq olaraq 240 və 310 m³/s gücə malikdir. MAQ 10 350 m³/s, MAQ 20 400 m³/s, MAQ 50 isə 450 m³/s təşkil edir.

Maksimum ani axın 1990-cı il fevralın 15-də 414 m³/s, maksimal sutkalıq dəyəri isə 359 m³/s olmuşdu. Bu dəyərlərdən birincisini MAQ çayının miqyası ilə müqayisə etsək, bu daşqın ikiillik daşqından bir qədər çox idi və buna görə də orta hesabla hər 25-30 ildən bir təkrarlanacağı gözlənilirdi.

Xüsusi axını

redaktə

Allen çox zəngin bir çaydır. Onun hövzəsinə axan suyun miqdarı ildə 647 mm-dir və xüsusi axın sürəti hövzənin hər kv. km-nə saniyədə 20,5 l. təşkil edir ki, bu da İsveçrədə və dağlıq bölgələrdə olduqca yaygındır. Lakin Fransada orta göstəricilər 2 dəfə artıq dəyərə malikdir (təxminən 320 ml/il).

Həmçinin bax

redaktə

İstinadlar

redaktə
  1. http://www.allaine.info/contrat-riviere/bassin-versant.htm.
  2. https://web.archive.org/web/20081205002701/http://www.franche-comte.ecologie.gouv.fr/spip.php?article245
  3. "Arxivlənmiş surət". 2023-08-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-27.
  4. "Arxivlənmiş surət". 2023-10-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-27.
  5. "Arxivlənmiş surət". 2023-10-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-27.
  6. "Arxivlənmiş surət". 2023-11-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-27.
  7. 1 2 https://www.hydro.eaufrance.fr/sitehydro/U2354010/synthese
  8. https://fr.wikipedia.org/wiki/VCN3 Arxivləşdirilib 2023-02-07 at the Wayback Machine 1,8 m3/
  9. "Arxivlənmiş surət". 2023-06-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-28.

Xarici keçidlər

redaktə