Alpout (Qazax)

Alpout — Azərbaycan Respublikasının Qazax rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.

Kənd
Alpout
41°05′15″ şm. e. 45°12′45″ ş. u.
Ölkə	Azərbaycan
Rayon	Qazax rayonu
Tarixi və coğrafiyası
Mərkəzin hündürlüyü	551 m
Saat qurşağı	UTC+4 , yayda UTC+5
Əhalisi
Əhalisi	658 nəfər (2008). nəfər
Milli tərkibi	azərbaycanlılar
Rəsmi dili	Azərbaycan dili
Alpout

Qazax rayonunun eyniadlı inzibati ərazi vahidində kənd. Coğaz çayının sol sahilində, dağ ətəyindədir.

Tarixi

• Toponim qədim türk mənbələrində 8 əsrdən adı çəkilən alpout (alpavut) tayfaların adı ilə əlaqədardır. Onlar XI-XII əsrlərdə Səlcuqi oğuzlarının, XIV-XV əsrlərdə Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu, XV əsrin axırlarından isə qızılbaş tayfasının tərkibində Ön Asiya və Cənubi Qafqazın siyasi hadisələrində fəal iştirak etmişlər. Səfəvilərə hərbi xidmət etdiklərinə görə Cənubi Qafqazın müxtəlif yerlərində, o cümlədən Qazaxda, torpaqlar almışdılar.
• Əvvəllər Azərbaycanın Quba, Ağdam, Şamaxı, Samux rayonlarının ərazilərində də Alpout adlı kəndlər qeydə alınmışdır. Etnotoponimdir. Məlumdur ki, VIII əsrdən adları çəkilən alpoutlar Səfəvilərə hərbi xidmət etdiklərinə görə Cənubi Qafqazın müxtəlif yerlərində torpaqlar almışdılar. Bu da Alpout adının yayılma arealına öz təsirini göstərmişdir.
• Hazırda bu adda yaşayış məskəni Laçın, Göyçay, Ucar, Goranboy və Bərdə rayonlarında da vardır. Mənbələrdə bu sözün Alp Azux, Alp-ər Tonqa, Alp Arslan tərkiblərinə də rast gəlinir. Alp igid mənasında XV əsərə qədər Azərbaycan dilində işlənmişdir. XV əsrdən sonra mənbələrdə bu sözə rast gəlinmir. "Dədə Qorqud"da "alp" sözü ilə yanaşı "dəli" sözü də igid mənasında işlənnmişdir (Dəli Domrul, Dəli Budaq). XV əsrdən sonra alp sözü arxa plana keçmiş, dəli sözü igid mənasında ümumişləklik qazanmışdır. "Koroğlu" dastanında (Dəli Həsən) igidlərin hamısı dəli adlanandırılır (Koroğlunun dəliləri deyilir). Sonralar bu söz də arxaikləşmiş və dilimizdə igid sözü işlənmişdir.
• Alpout sözündəki ikinci komponent "oud" isə bout, boyat, boud, oud, bayat-el mənasında işlənir. Yəni igid boyat eli, igid oğuz eli (oud-oğuz) mənasında işlənir.

Əhalisi

2009-cu ilin məlumatına əsasən kəndə 666 nəfər əhali yaşayır. Əhalinin 326 nəfəri kişilər, 340 nəfəri qadınlardan ibarətdir.

Görkəmli şəxsləri

• Əhməd Vəliyev (d. 1946) — alim, Odlar Yurdu Universitetinin rektoru, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin III (2005-2010) və IV (2010-2015) çağırış deputatı, Fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professor, "Şöhrət" ordenli. Amerika Riyaziyyatçıları Cəmiyyətinin və Nyu-York Elmlər Akademiyasının üzvü Sosial və pedaqoji Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvüdür.
• Samir Vəliyev (Samir Əhməd oğlu Vəliyev) - Hüquq elmləri doktoru, professor, Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin müşaviri, Təhsil Nazirliyinin Akkreditasiya və Nostrifikasiya İdarəsinin rəisi. Əhməd Vəliyevin oğludur. Alpout kəndindəndir, Bakı şəhərində anadan olub.
• Munir Vəliyev - (Munir Əhməd oğlu Vəliyev) - İqtisadiyyat üzrə fəlsəfə doktoru, professor. Əhməd Vəliyevin oğludur. Alpout kəndindəndir, Bakı şəhərində anadan olub.

Həmçinin bax

• Alpavut oymağı
• Qazax rayonu

Xarici keçidlər

• Azərbaycan Respublikasi Qazax Rayon İcra Hakimiyyəti

Mənbə

• Azərbaycan toponimlərinin ensklopedik lüğəti. II cilddə. Bakı: 2007, I cild, səh.38.
• Əli Əliyev. Laçın – Qədim Oğuz yurdu. Bakı: Avropa, 2009, səh.20.