Ammonium tiosulfat

Ammonium tiosulfat — (ammonium hiposülfit, ammonium turşusu) qeyri-üzvi birləşmə, (NH₄)₂SO₃S düsturlu ammonium və tiosulfurik turşu duzudur, rəngsiz kristallardır, suda həll olunur. Fotoqrafiyada sürətli fiksatorların əsas komponenti kimi istifadə olunur.

Ammonium Tiosulfat
Ümumi
Ənənəvi adı	Ammonium tiosulfat
Kimyəvi formulu	(NH4)2SO3S
Molyar kütlə	148,21 q/mol
Fiziki xassələri
Aqreqat halı (n.ş.)	rəngsiz kristallar
Sıxlıq	1,68 q/sm³
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi	150 ° C-də parçalanır °S
Kimyəvi xassələri
Suda həllolma	103.3100 q/100 ml
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm.	7783-18-8
PubChem	6857883, 6096946
EINECS-də qeyd. nöm.	231-982-0
SMILES	[O-]S([O-])(=O)=S.[NH4+].[NH4+]
ChEBI	147402
ChemSpider	4807475

Alınması

• Kükürd suspensiyasının ammonium hidrat məhlulu ilə yavaş reaksiyası:

${\mathsf {4(NH_{3}\cdot H_{2}O)+4S\ {\xrightarrow {}}\ (NH_{4})_{2}SO_{3}S+2NH_{4}HS+H_{2}O}}$

• Havada ammonium hidrosulfidin yavaş oksidləşməsi:

${\mathsf {NH_{4}HS\ {\xrightarrow[{-NH_{3}}]{O_{2}}}\ S,(NH_{4})_{2}S_{n},(NH_{4})_{2}SO_{3}S}}$

• Ammonium hidrosulfid və ammonium hidrosulfitin isti məhlullarının birləşdirilməsi:

${\mathsf {2NH_{4}HS+4NH_{4}HSO_{3}\ {\xrightarrow {80^{o}C}}\ 3(NH_{4})_{2}SO_{3}S+3H_{2}O}}$

Fiziki xüsusiyyətləri

Ammonium tiosulfat, ammonyak qoxusu olan, suda asanlıqla həll olunan, asetonda yüngül və etanolda həll olunmayan rəngsiz kristallar əmələ gətirir.

Kimyəvi xüsusiyyətləri

• Məhsul qarışığı meydana gətirmək üçün istilikdə parçalanır::

${\mathsf {(NH_{4})_{2}SO_{3}S\ {\xrightarrow {150^{o}C}}\ (NH_{4})_{2}SO_{4},NH_{3},H_{2}S}}$

• Seyreltilmiş məhlullarda yavaşca parçalanır::

${\mathsf {(NH_{4})_{2}SO_{3}S\ {\xrightarrow {\tau }}\ (NH_{4})_{2}SO_{3}+S\downarrow }}$

• Konsentrat turşuları ilə parçalanır:

${\mathsf {(NH_{4})_{2}SO_{3}S+2HCl\ {\xrightarrow {}}\ 2NH_{4}Cl+SO_{2}\uparrow +S\downarrow +H_{2}O}}$

• və isti seyreltilmiş turşular ilə:

${\mathsf {(NH_{4})_{2}SO_{3}S+2HCl+H_{2}O\ {\xrightarrow {100^{o}C}}\ 2NH_{4}Cl+H_{2}SO_{4}+H_{2}S\uparrow }}$

• Halogenlərlə reaksiyaya girir::

${\mathsf {(NH_{4})_{2}SO_{3}S+4Cl_{2}+5H_{2}O\ {\xrightarrow {}}\ 2NH_{4}Cl+2H_{2}SO_{4}+8HCl}}$

Natrium tiosulfat kimi, fotoşəkil materiallarını işləyərkən fiksasiya prosesinə imkan verən həll olunan komplekslər meydana gətirən gümüş halidləri ilə reaksiya verir. Natrium tiosulfatdan fərqli olaraq, bir litr məhlula 6 q gümüş konsentrasiyasına çatmağa imkan verən ammonium tiosulfat bu miqdarın demək olar ki, ikiqat artırılmasına imkan yaradır və bununla da reaktivlərin istehlakını azaldır. Fiksasiya prosesi natrium tiosulfatlı fiksatorlara nisbətən xeyli sürətlidir (bəzi emulsiyalar üçün% 50).

Bununla yanaşı, fiksatorlarda çox uzun müddət işləmək, aşağı gərginlikli yerlərdə metal gümüşün həll olunmasına,görüntü detalının itməsinə səbəb olur. Təsir xüsusilə incə dənəli emulsiyalarda və ammonium tiosulfatdakı sürətli fiksatorlarda (daha çox aktivliyi sayəsində) nəzərə çarpır ki, bu da işləmə prosesinin istilik və vaxt qaydalarına dəqiq əməl edilməsini tələb edir. Ayrıca, bu təsiri azaltmaq üçün filmlər və fotoqrafiya sənədləri üçün müxtəlif dərəcədə seyreltmədə sürətli fiksatorlar istifadə olunur; bu vəziyyətdə daha incə dənəli emulsiyaya sahib fotoqrafiya sənədləri üçün təxminən iki qat güclü seyreltmə tətbiq etmək lazımdır.

Tətbiqi

Fiksasiya prosesini sürətləndirmək üçün sodium tiosulfat əvəzinə fotoqrafiyada fiksasiya həllərinin tərkib hissəsi kimi istifadə olunur. Kristal şəklində zəif qorunması olduğundan, natrium tiosulfat ammonium xlor ilə qarışdırılaraq bu məqsədlə istifadədən dərhal əvvəl məhlulda hazırlanır.

Ədəbiyyat

• Гурлев Д. С. Справочник по фотографии (обработка фотоматериалов). К.: Тэхника. 1988.
• Лидин Р. А. и др. Химические свойства неорганических веществ: Учеб. пособие для вузов (3-е изд., испр). М.: Химия. 2000. ISBN 5-7245-1163-0.
• Справочник химика. 2 (3-е изд., испр). Л.: Химия. Редкол.: Никольский Б. П. и др. 1971.
• Eaton G. Photographic chemistry in black-and-white and color photograpy (second edition). N.Y.: Morgan & Morgan, Inc., Publishers Hastings-on-Hudson. 1965.