Apple

Apple — mərkəzi ofisi Kupertinoda yerləşən Amerikan çoxmillətli texnologiya şirkəti. 2023-cü ilin mart ayına olan məlumata əsasən, Apple bazar kapitallaşmasına görə dünyanın ən böyük şirkətidir və 394,3 milyard ABŞ dolları ilə 2022-ci ilə qədər ən böyük texnologiya şirkətidir. 2022-ci ilin iyun ayına olan məlumata görə, Apple vahid satışlarına görə dördüncü ən böyük fərdi kompüter satıcısı, gəlirə görə ən böyük istehsal şirkəti və dünyanın ikinci ən böyük mobil telefon istehsalçısıdır. Alphabet (Google-un ana şirkəti), Amazon, Meta və Microsoft ilə birlikdə ən böyük Amerikan informasiya texnologiyaları şirkətlərindən biri hesab olunur.

Apple
Ümumi məlumatlar
Tipi	ictimai şirkət
Sənaye	proqram təminatı sənayesi[d], rəqəmsal distribusiya, elektronika, informasiya texnologiyaları, mobil telefon sənayesi[d], proqram təminatı tərtibatı
Məhsulları	Apple TV, Apple Watch, iPad[d], iPod, iMac, aparat təchizatı, şəbəkə avadanlıqları, iPhone, Apple Pay, proqram təminatı, fərdi cib kompüteri, Fərdi kompüter, planşet, smartfon, Mac, elektron qurğular, Periferiya qurğuları
Təsis tarixi	1 aprel 1976
İqtisadi göstəriciləri
Ümumi kapital	62.146.000.000 ± 1.000.000 $ (30 sentyabr 2023)
Ümumi aktivlər	351.002.000.000 $ (25 sentyabr 2021)
Ümumi gəliri	383.285.000.000 $ (2023)
Xalis mənfəəti	96.995.000.000 $ (2023)
Əməliyyat mənfəəti	114.301.000.000 $ (2023)
Struktur
İşçi sayı	164.000 nəf. (2022)
Tərəfdaşlar	Apple Store
Rəhbərlik
Təsisçilər	Stiv Voznyak Stiv Cobs
Baş icraçı direktor	Tim Kuk
Prezident	Artur D. Levinson
İdarə heyəti	Artur D. Levinson, Albert Qor
apple.com
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Apple 1 aprel 1976-cı ildə Stiv Voznyak, Stiv Cobs və Ronald Ueyn tərəfindən Voznyakın Apple I fərdi kompüterini hazırlamaq və satmaq üçün Apple Computer Company olaraq təsis edilmişdir. Şirkət 1977-ci ildə Cobs və Voznyak tərəfindən "Apple Computer" adı ilə yaradılmışdır. Şirkətin ikinci kompüteri Apple II ən çox satılan və ilk kütləvi istehsal edilən mikrokompüterlərdən biri oldu. Apple 1980-ci ildə ani maliyyə uğuru üçün birjaya çıxdı. Şirkət 1984-cü ildə Macintosh 128K də daxil olmaqla, innovativ qrafik istifadəçi interfeyslərinə malik kompüterlər hazırladı və bunu həmin il "1984" adlı tənqidi olaraq bəyənilən reklamda elan etdi. 1985-ci ilə qədər onun məhsullarının yüksək qiyməti və rəhbərlər arasında hakimiyyət mübarizəsi problemlərə səbəb oldu. Voznyak Apple-dan istefa verdi və başqa işlərlə məşğul olmağa başladı, Cobs isə istefa verib NeXT-i qurdu və bəzi Apple işçilərini də özü ilə apardı.

1990-cı illərdə fərdi kompüterlər bazarı genişləndikcə, Apple Intel ilə işləyən kompüter klonlarında ("Wintel" olaraq da tanınır) Microsoft Windows əməliyyat sisteminin aşağı qiymətli duopoliyası qarşısında böyük bazar payı itirdi. 1997-ci ildə, iflasa həftələr qaldığı bir müddətdə şirkət Apple-ın uğursuz əməliyyat sistemi strategiyasını həll etmək və Cobsu şirkətə qaytarmaq üçün NeXT-i satın aldı. Növbəti on il ərzində Cobs iMac, iPod, iPhone və iPad-i tənqidi bəyənmə ilə təqdim etmək, "Think different" kampaniyasını və digər yaddaqalan reklam kampaniyalarını başlatmaq, Apple Store pərakəndə satış şəbəkəsini açmaq və şirkətin məhsul portfelini genişləndirmək üçün çoxsaylı şirkətlərin alınması kimi bir sıra taktikalar vasitəsilə Apple-ı gəlirliliyə doğru istiqamətləndirdi. Cobs 2011-ci ildə səhhətinə görə istefa verəndə və iki ay sonra vəfat etdikdə onun yerinə Tim Kuk baş direktor təyin edildi.

Apple 2018-ci ilin avqustunda dəyəri 1 trilyon dollardan çox, 2020-ci ilin avqustunda 2 trilyon dollar və 2022-ci ilin yanvarında 3 trilyon dolları ötmüş ilk ictimai ABŞ şirkəti oldu. Şirkət podratçılarının əmək təcrübələri, ətraf mühitlə bağlı təcrübələri və işgüzar etika, o cümlədən rəqabət əleyhinə təcrübələr və materialların alınması ilə bağlı tənqidlərə məruz qalır. Buna baxmayaraq, şirkətin böyük izləyici kütləsi var və yüksək səviyyədə brend loyallığına malikdir. Həm də ardıcıl olaraq dünyanın ən qiymətli markalarından biri olaraq sıralanır.

Loqo

Stiv Cobs Apple şirkətini qurduğu zamanlarda fruktorian idi (yalnız meyvə ilə qidalanırdı). Ən çox sevdiyi meyvə isə alma idi. Yaşadığı ərazinin yaxınlığında böyük bir Makintoş (alma sortu) bağı yerləşirdi və ilin müəyyən aylarında dostları ilə birgə o bağda yaşayırdılar. Şirkətin bu ada layiq görülməsinin ikinci səbəbi almanın cazibə simvolu olmasıdır. Üçüncü səbəb isə ondadır ki, Apple qurulduğu günə qədər Stiv attari şirkətində işləyirdi. Şirkətin adını Apple qoyaraq siyahılarda əlifba sırası ilə Attaridən öndə olmaq istəyirdi. Həmçinin, belə bir maraqlı səbəb də var ki, Cobs qurduğu şirkətə ad fikirləşərkən demişdir ki, 6 saat ərzində mənim şirkətimə ad tapmasanız, mən onun adını Alma (Apple) qoyacağam. Şirkətin ilk loqosunda İsaak Nyuton və başına düşən alma əks etdirilib. Az müddətdən sonra loqonun həddindən artıq qəliz olmasına görə şirkət rebrendinq etdi. Hazırkı loqoda almanın dişlənmiş olması isə onun pomidorla səhv salınmaması üçündür.

Tarix

Yaradılma və inkorporasiya

Əsl Apple I klaviaturasız və monitorsuz satıldığı üçün bu kompüterin sahibi klaviaturanı özü əlavə edib.

Apple şirkəti 1976-cı ilin 1 aprel tarixində Stiv Cobs, Stiv Voznyak və Ronald Veyn tərəfindən, Apple I kompüterini satmaq məqsədilə yaradılmışdır. Apple I-i tamamilə Stiv Voznyak özü dizayn edib və onu Hombrew kompüter klubunda ictimaiyyətə tanıdıb. Bu kompüter RAM, mərkəzi prosessor və video çiplərdən ibarət ana lövhə kimi satılırdı. Apple I birinci dəfə 1976-cı ilin iyununda satışa çıxarılıb və onun o zamankı qiyməti $666.66 idi.

Rəhbərləri

• Maykl Skott: 1977–1981
• Maykl Markkula: 1981–1983
• Con Skalli: 1983–1993
• Maykl Şpindler: 1993–1996
• Gil Amelino: 1996–1997
• Stiv Cobs: 1997–2011
• Tim Kuk: 2011—h.h.

Həmçinin bax

• Pixar
• Samsung
• Huawei

Əlavə ədəbiyyat

• Amelio, Gil; Simon, William L. On the Firing Line: My 500 Days at Apple. New York: Harper Business. 1999. ISBN 978-0-88730-919-9. OCLC 41424094.
• Carlton, Jim. Apple: The Inside Story of Intrigue, Egomania and Business Blunders (Revised). Random House Business Books. 1998. ISBN 978-0-88730-965-6. OCLC 1068545200.
• Deutschman, Alan. The Second Coming of Steve Jobs. Broadway Books. 2000. ISBN 978-0-7679-0432-2. OCLC 59470055.
• Hertzfeld, Andy. Revolution in the Valley: The Insanely Great Story of How the Mac Was Made. O'Reilly Books. 2004. ISBN 978-0-596-00719-5. OCLC 774133318.
• Kunkel, Paul. AppleDesign: The Work of the Apple Industrial Design Group. Graphis Incorporated. 1997. ISBN 978-1-888001-25-9. OCLC 450559301.
• Lashinsky, Adam. Inside Apple: How America's Most Admired—and Secretive—Company Really Works. Grand Central. 2013. ISBN 978-1-4555-1216-4. OCLC 984131988.
• O'Grady, Jason D. Apple Inc. ABC-CLIO. 2009. ISBN 978-0-313-36244-6.
• Levy, Steven. Insanely Great: The Life and Times of Macintosh, the Computer That Changed Everything. New York: Penguin Books. 2000 [1994]. ISBN 978-0-14-029177-3. OCLC 474924791.
• Linzmayer, Owen. Apple Confidential 2.0. No Starch Press. 2004. ISBN 978-1-59327-010-0. OCLC 921280642.
• Rose, Frank. West of Eden: The End of Innocence at Apple Computer. Penguin Books. 1990. ISBN 978-0-14-009372-8. OCLC 924684399.
• Sculley, John; Byrne, John A. Odyssey: Pepsi to Apple … A Journey of Adventure, Ideas and the Future. Diane Pub Co. 1990 [October 1, 1987]. ISBN 978-0-7881-6949-6. OCLC 947796756.
• Wozniak, Steve; Smith, Gina. iWoz: From Computer Geek to Cult Icon: How I Invented the Personal Computer, Co-Founded Apple, and Had Fun Doing It. W. W. Norton & Company. 2006. ISBN 978-0-393-06143-7. OCLC 502898652.
• Young, Jeffrey S. Steve Jobs: The Journey Is the Reward. Lynx Books. 1988. ISBN 978-1-55802-378-9. OCLC 502695173.
• Young, Jeffrey S.; Simon, William L. iCon Steve Jobs: The Greatest Second Act in the History of Business. John Wiley & Sons. 2005. ISBN 978-0-471-72083-6. OCLC 487439489.

Xarici keçidlər

• apple.com — Rəsmi saytı
• Apple Inc. üçün biznes datası:
  • Bloomberg
  • Google
  • Reuters
  • SEC filings
  • Yahoo!
• Apple şirkətləri qruplaşdırılmış halda OpenCorporates saytında