Böyük Alagöl

Böyük Alagöl
Böyük Alagöl
Ümumi məlumatlar
Mütləq hündürlüyü	2779 m
Sahəsi	5, 1
Həcmi	24, 3
Dərin yeri	9, 4 m
Yerləşməsi
	40°00′ şm. e. 45°44′ ş. u.HGYO
Ölkə	Azərbaycan
Rayon	Kəlbəcər ;
	Böyük Alagöl
	Böyük Alagöl
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Böyük Alagöl — Qarabağ vulkanik yaylasında, Kəlbəcər rayonunda yerləşən şirin sulu göl. Kiçik Qafqazın göllərinə aid edilir və qərbdə Ermənistanla həmsərhəddir.^[4]

Tarixi

Kəlbəcər rayonunun mərkəzi 1993-cü il aprel ayının 2-də Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən zəbt edildiyindən, göl ermənilərin işğalı altında idi. 15 dekabr 2020 tarixindən Azərbaycan geri almışdır.

Haqqında

Dəniz səviyyəsindən 2729 m yüksəklikdə yerləşir, ən uzun yeri 3,7 km, ən enli yeri 9 m-dən artıqdır, gölün həcmi isə 24,3 mln m³.^[5] Gölün ətrafı qiymətli alp çəmənlikləridir.^[6]

Sahəsi 5,1 km², uzunluğu 3670 m, maksimal eni 2875 m, orta eni 1365 m, sahil xəttinin uzunluğu 24,8 km, maksimal dərinliyi 9,4 m-dir.

Böyük Alagölün yerləşdiyi ərazidə, yay vaxtı quruyan göllər də daxil olmaqla 30-a qədər göl var. Bunlardan ən böyüyü Kiçik Alagöl (sahəsi 0,9 km²), Cilligöl (sahəsi 0,3 km²), və Dikpiləkən çayının mənbəsində (3028 m) yerləşən Dikpiləkən gölüdür (sahəsi 0,06 km²). Böyük Alagölə 7 çay tökülür. Bunlardan ən böyüyü Qurbağalı və Azad çaydır.

Sərçəlidağ silsiləsinin şimal-qərb yamacından mənbəyini alan və Kiçik Alagölə tökülən Qurbağalıçay, bu rayonda vulkanik püskürmələr baş verməmişdən əvvəl yəqin ki, Böyük Alagölə tökülən Azadçay, Dikpiləkənçay və s. birləşərək Göyçə gölünə axırmış. Lakin vulkanik püskürmənin baş verməsi ilə əlaqədar olaraq relyef dəyişmiş, bu isə həmin yerlərin Göyçə gölü ilə əlaqəsini kəsmiş, təbii çökəkliklərdə ayrı-ayrı göllərin və bataqlıq sahələrinin əmələ gəlməsinə səbəb olmuşdur. Hal-hazırda Böyük Alagölün ərazisində, ümumi sahəsi 3,5 km²-ə çatan 6 bataqlıq sahəsi var. Bu da hövzənin 2,7%-i təşkil edir. Yaxın keçmişdə həmin bataqlıq sahələri bir-biri ilə əlaqədar olan göllər sistemini təşkil etmişdir. Aşınma nəticəsində göllərin sahilləri alçalmış və suyun çalalarda toplanmağına şərait olmadığına görə bataqlığa çevrilmişdir.

Böyük Alagölün güzgü səthi noyabrın əvvəllərindən aprel ayının axırlarına kimi, bəzi soyuq illərdə isə may ayının ortalarına kimi buz qatı ilə örtülü olur. Buzun qalınığı burada 0,8–1,0 m- ə çatır. İyun-avqust aylarında suyun temperaturu 14°-16 °C arasında dəyişir. Suyun şəffaflığı 0,8–1,4 metr arasında dəyişir.

Gölün suyu hidrokarbonatlı olmaqla, ionların ümumi miqdarı 53–59 mq/l arasında dəyişir. Təsərrüfatın bütün sahələrində işlədilə bilər.

Hazırda gölün suyundan yalnız yaylaqlardakı mal-qaranın sulanmasında istifadə edilir. Orta çoxillik dövrdə Böyük Alagöldən yeraltı axım vasitəsilə Göyçəgölünə nəql edilən suyun miqdarının 100 milyon m³-dən çox olması güman edilir. Həmin suyun relyefin mailliyi ilə Tərtərçay hövzəsinə axıdılması mümkünlüyü aşkar edilmişdir.^[7]Göldən gələn su Ermənistana doğru axır və burada Arpa çayının sularını ötürərək Sevan gölünün sularını doldurmaq üçün istifadə olunur. Tərtər çayında suyun doldurulması üçün gölün sularının şərqə yönəldilməsi planlaşdırılır.